Application of the concepts of groups in the accounting regulations and their impact on the capital presented in financial statements

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wpływu wypracowanych teoretycznych koncepcji grup kapitałowych i związanych z nimi koncepcji konsolidacji sprawozdań finansowych przyjętych w międzynarodowych regulacjach rachunkowości (MSSF) na pozycje i wielkości kapitałów własnych wykazywanych w sprawozdaniach finansowych. Ów wpływ został poddany analizie na przykładzie wybranych polskich giełdowych spółek publicznych i ich grup kapitałowych. Koncepcje sprawozdawczości skonsolidowanej, wypracowane już na przełomie XIX i XX w., są od dawna implementowane w regulacjach rachunkowości i w różny sposób oddziałują na poziom kapitałów własnych grup kapitałowych przedstawianych w skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych. Na ich przykładzie widać wyraźny trend przechodzenia od koncepcji własnościowej do koncepcji podmiotu gospodarczego, co odpowiada generalnej orientacji sprawozdawczości finansowej z perspektywy właściciela na perspektywę interesariuszy. Wykorzystywana w regulacjach MSSF do końca 2009 r. rozszerzona koncepcja podmiotu dominującego, ale pomieszana z elementami koncepcji podmiotu gospodarczego sprawiała, że kapitały własne grup kapitałowych obejmowały zarówno kapitały własne przypisane udziałowcom spółek dominujących, jak i kapitały przypisane pozostałym udziałowcom podmiotów zależnych (udziałowcom mniejszościowym). Dopiero od 2010 r. istnieje możliwość alternatywnego zastosowania czystej koncepcji podmiotu gospodarczego, która przyczynia się co do zasady do wykazywania jeszcze wyższych kwot kapitałów własnych w tych samych warunkach działania podmiotów. W obecnej sytuacji możliwości równoległego zastosowania obu koncepcji zarządy spółek mogą dobierać je według własnego uznania, co może się przyczyniać do pewnych manipulacji na wykazywanych kapitałach własnych grup kapitałowych, czego przykłady już można zaobserwować w praktyce polskich podmiotów gospodarczych. Analiza danych finansowych niektórych polskich grup kapitałowych nie pozwoliła na wyprowadzenie pewnych wniosków uogólniających dotyczących wpływu zastosowanej rozszerzonej koncepcji podmiotu dominującego na kapitały własne polskich grup kapitałowych. W wielu przypadkach oddziaływanie podmiotów podporządkowanych wpływa pozytywnie na kapitały grupy kapitałowej, ale można także wskazać wiele sytuacji, w których działalność podmiotów podporządkowanych osłabiała pozycję kapitałową grupy kapitałowej, przez co odrębne dane finansowe podmiotu dominującego są korzystniejsze od danych przedstawianych w układzie skonsolidowanym. Może to jednak potwierdzać wyższość sprawozdawczości skonsolidowanej nad sprawozdawczością jednostkową, którą charakteryzuje większa wrażliwość na zabiegi operacyjne i finansowe podmiotu dominującego względem swoich podmiotów zależnych. W przypadku sprawozdawczości skonsolidowanej manipulowanie transakcjami z podmiotami podporządkowanymi jest w dużym stopniu neutralizowane, przez co korzystniej i bardziej obiektywniej przyczynia się do oceny efektywności działań zarządów podmiotów dominujących.The purpose of this article is to present the impact of the elaborated theoretical concepts of capital groups and the related concepts of consolidating financial statements adopted by the international accounting regulations (IFRS) for the items and the value of the capital, reported in the financial statements. This effect was analyzed on the example of selected Polish public companies listed on Warsaw Stock Exchange. Consolidated reporting concepts, developed at the turn of the 19th and 20th centuries implemented in accounting regulations differently affect the level of equity of capital groups, presented in the consolidated financial statements. Their example shows a clear trend in the transition from the proprietary concept to the entity concept, which corresponds to the general orientation of financial reporting from the perspective of the owners to the perspective of the stakeholders. The extended concept of the parent company used in the regulations of IFRS till the end of 2009, but mixed with the entity concept, has shown, that the equity of capital groups included both equity, attributed to the shareholders of the parent companies, but also assigned to the other shareholders of the subsidiaries (minorities). Only from 2010 there is a possibility of alternative uses of the pure entity concept, which contributes, in principle, to the even higher amounts of capital in the same operating conditions. In the present situation of possible parallel application of both concepts, the managements of the companies may recruit them at their own discretion, which may contribute to some manipulation on reported equity of capital groups, and the examples can already be observed in the practice of Polish companies. Analysis of financial data of certain Polish groups did not allow to formulate certain general conclusions, regarding the impact of an extended parent company concept on the level of equities of the Polish groups. In many cases, the impact of the controlled entities positively affected the reserves of the group, but many situations can also be observed in which the activities of subsidiaries weakened the group's reserves. In such situations separate financial statements of the parent are more favorable to the data presented in the consolidated statement. However, this may confirm the supremacy of the consolidated reporting on the separate reporting, which is characterized by a greater sensitivity to operational and financial operations of the parent in relation to their subsidiaries. In the case of consolidated reporting, the manipulation of transactions with controlled entities is largely neutralized by what more relevantly and objectively (neutrally) contributes to the evaluation of the effectiveness of the boards of the parent companies