Podmiotowość dziecka w rodzinie

W epoce późnej nowoczesności zmienia się miejsce oraz rola dziecka i dzieciństwa w społeczeństwie. Tradycyjne ujęcia tej problematyki stoją w obliczu podejść nowych. Przykładem podejścia mało znanego w naszym kraju jest koncepcja niemieckiego socjologa Manfreda Liebela. Badacz ten kładzie nacisk na samostanowienie i prawo do podmiotowości dziecka. Jego głównym przedmiotem zainteresowań była praca dzieci, poszukiwanie różnych źródeł utrzymania przez dzieci i wspieranie własnej rodziny. Koncepcja podmiotowości wysunięta przez Liebela kontrastuje z potocznymi wyobrażeniami na temat pracy dzieci i tzw. dzieci ulicy, ponieważ większość materiału pochodziła z badań wśród dzieci ubogich rodzin mieszkających w metropoliach Ameryki Łacińskiej. W naszym artykule wykorzystujemy badania przeprowadzone ostatnio, a dokładnie w okresie od lutego 2011 do września 2012 r. w całym regionie Małopolski, ze szczególnym uwzględnieniem Krakowa, wśród wychowanków instytucji pomocowych i uczniów szkół podstawowych oraz gimnazjów, w wieku od 10. do 15. roku życia. Badania były prowadzone za pomocą analizy konwersacyjnej. Objęły bardzo dużą liczbę dzieci, prawie tysiąc dziewczynek i chłopców. W niniejszym tekście prezentujemy najważniejsze wyniki badań podmiotowości dzieci oraz przedstawiamy wnioski dotyczące relacji dzieci–dorośli w sferze prywatnej i publicznej."In the era of late modernity the place of the child and childhood in society is changing. Traditional approaches are facing the new ones. An example of a little-known in our country’s approach is the concept of the German sociologist Manfred Liebel. This researcher focuses on the right to self-determination and empowerment of the child. His major work was the work of children, searching for different sources of income to support their own families. The concept of subjectivity Liebel contrasts with popular ideas on child labor and so-called street children, because most of the material came from studies of children of poor families living in metropolitan areas of Latin America. In this paper we present the research conducted recently, in the period from February 2011 to September 2012 in the region of Malopolska, with particular emphasis on Krakow, among children assisted by social welfare institutions and pupils in primary and secondary school, aged from 10 to 15. We employed a conversational analysis in the study. It encompassed a thousand girls and boys. Herein, we present the main results of the research as well as findings on the relationship between children and adults in the context of social policy