Jakość życia i przestrzeń publiczna w procesach miejskiej odnowy — wybrane koncepcje i wątki debaty

The aim of the article is to show the relationship between the aspirations to improve the quality of life and improve social relations and the undertakings serving the renovation of urban spaces. In the first part of the text—after formulating more general remarks about the social significance of space—a few of the concepts of town modernization implemented in the modern history of the developed world (Cerdá, Haussmann, Le Corbusier) are presented, while pointing out their most often ambivalent social results. Attention to the latter has been paid by, among others, critics of modernism and supporters of alternative visions (Jacobs, representatives of the new urbanism, advocates of the ideas of a socially cohesive or fair-shared city, etc.). As the national empirical illustration, the author then characterizes the case of urban and social changes taking place in the last two decades in the Powiśle district of Warsaw. Their effect, regardless of the general benefits of modernization and the desired and long-awaited approximation of the capital to the river, are also controversial, often critically evaluated gentrification processes.Celem artykułu jest pokazanie związków między dążeniami do podniesienia jakości życia i poprawy stosunków społecznych a przedsięwzięciami służącymi odnowie przestrzeni miejskich. W pierwszej części tekstu—po sformułowaniu ogólniejszych uwag na temat społecznego znaczenia przestrzeni—wskazano kilka realizowanych w najnowszej historii rozwiniętego świata koncepcji unowocześniania miast (Cerdà, Haussmann, Le Corbusier), akcentując ich najczęściej ambiwalentne skutki społeczne. Na te ostatnie zwracają uwagę m.in. krytycy modernizmu i zwolennicy wizji wobec niego alternatywnych (Jacobs, przedstawiciele tzw. nowego urbanizmu, promotorzy idei miasta spójnego społecznie, „sprawiedliwie dzielonego” itp.). Tytułem krajowej ilustracji empirycznej, autor scharakteryzował następnie przypadek przemian urbanistycznych i społecznych, jakie zachodzą w ostatnich dwóch dekadach w warszawskiej dzielnicy Powiśle. Ich efektem, niezależnie od generalnych korzyści modernizacyjnych oraz pożądanego i długo oczekiwanego zbliżenia stolicy do rzeki, są także kontrowersyjne, często krytycznie oceniane procesy gentryfikacyjne