The transformation of rural layouts in East Mazovia as examplified by villages in Siedlce county

Celem opracowania była identyfikacja głównych elementów układów ruralistycznych i określenie przemian zachodzących w kompozycji i zagospodarowaniu przestrzennym wsi mazowieckiej w XX i XXI w. Aby zrealizować założony cel wytypowano 5 poligonów badawczych, o ich wyborze zadecydowały następujące kryteria: przynależność administracyjna do powiatu siedleckiego, położenie na terenie historycznego Mazowsza Wschodniego, dostępność komunikacyjna, zasób dziedzictwa kulturowego, proweniencja układu. Pragmatyka badawcza objęła przegląd literatury dotyczący układów ruralistycznych, przekształceń obszarów wiejskich w Polsce oraz tożsamości wsi mazowieckiej. Dla każdej z wytypowanych wsi na podstawie map topograficznych, wizji terenowej oraz źródeł pisanych wytyczono cztery fazy obejmujące: okres międzywojenny, lata 1950–1960, czas transformacji ustrojowej oraz etap po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Okresy te uznane zostały za kluczowe dla struktury funkcjonalno-przestrzennej i polityki przestrzennej w Polsce. Wyniki badań potwierdziły, że układy ruralistyczne uległy dużym zmianom, zarówno pod względem zagospodarowania jak i pełnionych funkcji. Za główne determinanty przekształceń wsi Mazowsza Wschodniego uznać należy zmianę stylu życia, słabnącą rolę rolnictwa oraz rozwój infrastruktury powiązany z dostępem do unijnych źródeł finansowania. Wiele ze zidentyfikowanych zmian negatywnie wpływa na tożsamość wsi, narażając ją na degradację przestrzenno-krajobrazową i utracenie pierwotnych cech. Artykuł prezentuje wyniki analiz podjętych w ramach pracy magisterskiej z 2016 r. na kierunku gospodarka przestrzenna.The aim of this study was to identify the main elements of rural layouts and the changes taking place in the composition and spatial development of Mazovian villages in the twentieth and twenty-first century through analysis of selected villages in Siedlce county. First a review of literature was carried out with focus on that concerning rural systems, changes to the countryside and the features of Mazovian villages. Next, after an analysis of Siedlce county, villages were selected for research concerning changes in rural layout from the interwar period to the present. The analysis was based on topographic maps, site visits and written sources. The results confirmed that the rural layouts have changed significantly. The main reasons for the transformation are lifestyle change and weakening of the role of agriculture in rural areas. These changes are exposing villages to degradation of space and the loss of their original features, therefore measures aimed at preventing negative transformations are advisable. The article is based on a 2016 master’s thesis