The mouse motif in Crimean Karaim folklore

This article provides a review of six versions of a song Sıçan (‘Mouse’) which can be found in the mejumas, i.e. Crimean Karaim collections of popular literature, together with an edition of three hitherto unpublished versions. This humorous ditty describes the damage caused by a malicious rodent. The oldest version can be dated precisely to 1864, while the latest appeared in 1964. The many differences in the sequence of stanzas, motifs and their details indicate that the content of the mejumas was most probably not transcribed (copied from one manuscript to another), but rather constitutes a written record of an oral performance either heard directly or based on memory. Striking similarities between the Crimean Karaim variants and the Crimean Tatar ones, as well as variants found in the popular repertoire of Anatolia and Balkans, especially the version recorded by I. Kunos in 1880s, suggests that this particular song originates from Turkey and it appears very likely that Karaims who maintained particularly close religious, economic and also family ties with their co-believers in Istanbul may have been responsible for “importing” it from Turkey to Crimea.Artykuł przedstawia sześć wersji piosenki Sıçan (‘Mysz’) pochodzących z tzw. medżum, rękopiśmiennych zbiorów krymskokaraimskiej literatury ludowej, wraz z edycją trzech z nich, dotychczas nie publikowanych drukiem. Humorystyczny utwór przedstawia opis szkód poczynionych przez psotnego gryzonia. Najstarsza wersja, której dokładna data powstania jest znana, pochodzi z 1864 r., najnowsza – z 1964. Liczne różnice w kolejności zwrotek, występujących motywach i ich szczegółach wskazują, że zawartość medżum najprawdopodobniej nie były przepisywana (kopiowana z jednego rękopisu do drugiego), lecz stanowi zapis ustnego wykonania ze słuchu bądź z pamięci. Na podstawie uderzających podobieństw wariantów karaimskich do krymskotatarskich, a także utworów z anatolijskiego i bałkańskiego ludowego repertuaru tureckiego, w tym utworu zarejestrowanego przez I. Kunosa w latach 80. XIX w., można wysnuć wniosek, że ten konkretny utwór pochodzi z Turcji. Wydaje się nader prawdopodobne, że Karaimi krymscy, którzy utrzymywali szczególnie bliskie kontakty tak religijne, jak i ekonomiczne oraz rodzinne ze swymi współwyznawcami w Stambule, mogli być tymi, którzy „zaimportowali” ten utwór z Turcji na Krym