Tourism and Development Aid and the Socio-Economic Development Level of Geographically Disadvantaged and Least Developed Countries

The aim of the article is to analyse the significance of the tourist product export and development aid, as well as the level of socio-economic development in 83 countries of the Global South. These countries have been grouped due to geographical features that significantly inhibit socio-economic development: 1) small island developing states, and 2) land-locked developing countries. These countries have been identified for the purposes of the article as countries with geographical disadvantage. In addition, a group of the least developed countries was distinguished. The significance of the tourist product export was measured by the tourism export index (WEPTG) constructed for the needs of the study. The degree of importance of development assistance (aid) was measured by the development aid in the economy (WPRG). The level of socio-economic level was assessed with the use of Human Development Index (HDI) and Gross National Income (GNI) per capita. The analysis shows that economies with high WEPTG were on the highest economic development level. Further analysis assets that “tourism monoculture” is significant only in small island developing states but “aid monoculture” occurs in some small states and in countries with bigger development opportunities. The research results shows that tourism specialisation in most of the analysed countries have positive aspects.Przedmiotem artykułu jest zbadanie stopnia znaczenia eksportu produktu turystycznego i pomocy rozwojowej oraz poziomu rozwoju społeczno-ekonomicznego w 83 państwach (Globalnego) Południa, spośród których wyróżniono państwa o tzw. niekorzystnym położeniu geograficznym oraz najsłabiej rozwinięte. Stopień znaczenia eksportu produktu turystycznego (nasycenia gospodarki turystyką) wyznaczono w oparciu o skonstruowany na potrzeby badania wskaźnik eksportu produktu turystycznego w gospodarce (WEPTG). Stopień znaczenia pomocy rozwojowej wyliczono przy zastosowaniu (skonstruowanego na potrzeby badania) wskaźnika pomocy rozwojowej w gospodarce (WPRG). Za wyznacznik poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego przyjęto wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) i jego miernik cząstkowy zamożność (dochód narodowy brutto per capita). Przeprowadzone analizy wykazały, że rozwój gospodarki turystycznej i związany z nią eksport produktu turystycznego był większy i bardziej znaczący dla procesów pobudzenia rozwoju w państwach o wyższym jego poziomie. W przypadkach zaś niskiego poziomu rozwoju większe znaczenie (i wyższe wpływy) były z pomocy rozwojowej. Dalsza analiza potwierdziła, że zjawisko „monokultury turystycznej” jest charakterystyczne tylko dla podgrupy małych, rozwijających się gospodarek wyspiarskich. Natomiast „monokultura pomocowa” występuje nie tylko w części małych państw wyspiarskich, ale również w niektórych państwach z grupy o większym potencjale rozwojowym. Za zjawisko niosące ze sobą większe zagrożenie z perspektywy rozwojowej uznano drugie z nich. Wyniki badania stanowią argument w dyskusji nad oceną proeksportowej specjalizacji turystycznej, przemawiający na jej korzyść