Akumulacja i migracja wybranych form arsenu i fosforu w glebach płowych różnie użytkowanych miasta Lublina

The results of total arsenic and phosphorus contents as well as selected forms of these elements, in lessive (gray-brown podsolic) soils derived from loess, located in forests and in arable fields in the area of the city of Lublin were presented. An attempt was also made to assess land-use form influence on both elements behavior. The sequential analysis used for arsenic and phosphorus is based on the scheme proposed by Chang and Jackson, which takes into account the anionic character of arsenic and phosphorus compounds present in soil. Lessive soils contained from 1.87 up to 12.24 mg o kg-1 of arsenic and from 0.16 up to 0.99 g o kg-1 of phosphorus. The influence of land use method was observed. Arsenic and phosphorus contents were higher in surface as well as in illuvial horizons of soils located in arable field as compared with forest ones. Fractions of arsenic and phosphorus obtained during analysis showed strong differentiation. Amorphic and crystalline fractions of arsenic bound with iron oxides have the highest share in total arsenic pool. The same situation was noted in the case of phosphorus.Przedstawiono wyniki oznaczeń całkowitych zawartości arsenu i fosforu oraz wybranych frakcji tych pierwiastków w glebach płowych wytworzonych z lessu, pobranych w lesie i na polu uprawnym na terenie miasta Lublina. Podjęto także próbę oceny wpływu użytkowania na zachowanie się obu pierwiastków. Zastosowana sekwencyjna ekstrakcja zarówno arsenu, jak i fosforu korzysta ze schematu analitycznego zaproponowanego przez Changa i Jacksona, uwzględniającego anionowy charakter występujących w glebie związków arsenu i fosforu. Badane gleby płowe typowe zawierały od 1.87 do 12.24 mg arsenu o kg-1, a zawartość fosforu wahała się od 0.16 do 0.99 g o kg-1. Jednocześnie zaznaczył się także wpływ sposobu użytkowania gleb. Zawartości arsenu i fosforu były większe w poziomach powierzchniowych. Obserwowano też wzbogacenie w te pierwiastki gleb z pola uprawnego w stosunku do próbek glebowych pobranych w lesie. Zawartość frakcji arsenu i fosforu wydzielonych w analizie specjacyjnej wykazywała duże zróżnicowanie. Największy udział arsenu w ogólnej puli tego składnika miały frakcje związane z amorficznymi i krystalicznymi tlenkami żelaza. Analogiczne zależności stwierdzono też w przypadku fosforu