Inter- i trans-dyscyplinarne badania nad zrównoważonością: przypadek niemieckiej Energiewende

Sustainability research shall provide knowledge for action and is therefore deeply related with social and political issues such as regulation, behaviour, value-added chains, daily routines of users, consumption patterns, economic incentives, perceptions, attitudes and values. It needs cooperation with social actors in diagnosing sustainability deficits and challenges, in determining priorities for research and action, in defining indicators for measuring empirical developments and deciding on sustainability targets to go for, in setting the research agenda, in bringing knowledge and values of stakeholders and affected persons into the game and in looking for making sustainability strategies work in practice. This holds in particular for the transformation of the energy supply system to a more sustainable status. This transformation goes far beyond the substitution of traditional technolo-gy by new ones, because the energy system is not a purely technical system consisting of power plants, supply lines, storages etc. Rather it also includes a complex set of human actors such as users, regulators, decision-makers, planners, innovators, employees in the supply companies, citizens affected by side effects of energy technologies and infrastructures and also citizens in their role as the democratic sovereign. The main thesis of this paper is that the energy system is a sociotechnical system and that its transformation is a social transformation including technological change but going far beyond. The German Energiewende is used as an example. Energiewende means the (relatively) fast transformation of the German energy infrastructure to a more sustainable status based on a high share of renewables and strongly increased energy efficiency, including an accelerated nuclear phase-out after the Fukushima disaster.Badania na zrównoważonością powinny dostarczać wiedzy praktycznej, powiązanej z takimi zagadnieniami społecznymi i politycznymi, jak: regulacja, zachowanie, wartości dodane, codzienne zachowania, wzory konsumpcyjne, zachęty ekonomiczne, percepcja, postawy i wartości. W diagnozie wyzwań zrównoważoności niezbędne jest uwzględnienie perspektywy społecznej, pozwalającej określić priorytety dla badań i praktyki, zdefi-niować wskaźniki pozwalające zmierzyć rozwój i wyznaczyć cele, ku którym powinniśmy zmierzać. Należy ustalić program badań, uwzględnić wiedzę i wartości odnoszące się do interesariuszy i innych osób, które w tym procesie uczestniczą, a także poszukiwać strategii zrównoważoności, które sprawdzą się w praktyce. W szczególności odnosi się to do przekształcenia systemów zaopatrzenia w energię. Ta transformacja wykracza daleko poza zastąpienie tradycyjnych technologii nowymi, ponieważ system energetyczny nie ma charakteru jedynie czysto technicznego, złożonego z elektrowni, linii przesyłowych itp. Uwzględnić w nim należy także złożony zespół czynników ludzkich, takich jak użytkownicy, moderatorzy, decydenci, planiści, innowatorzy, pracownicy kompanii energetycznych i obywatele dotknięci efektami ubocznymi wynikającymi tak ze stosowania technologii energetycznych jak i rozwoju infrastruktury. Główna teza tej pracy jest następująca: system energetyczny jest systemem społeczno-technicznym i jego przekształcenia zachodzą na płaszczyźnie społecznej z uwzględnieniem zmian technologicznych, wykraczając jednak daleko poza nie. Niemieckie Energiewende może służyć za przykład. Energiewende oznacza (relatywnie) szybką transformację niemieckiego systemu energetycznego w kierunku zrównoważoności, co oznacza oparcie go na odnawialnych źródeł energii i silnie zwiększonej efektywności energetycznej, a także przyspieszonym po katastrofie w Fukushimie wycofywaniu się z rozwijania energetyki jądrowej