Oszacowanie zakresu konfliktów występujących pomiędzy ochroną dziedzictwa kulturowego a rozwojem w miastach z Listy Światowego Dziedzictwa

In theory, cultural heritage is regarded as a useful catalyst for sustainable development. However, in reality it is also regarded as an obstacle. Although cultural heritage is widely recognized as a unique and valuable resource of economic development, local governments often favor development over the protection of cultural heritage. World Heritage cities (i.e. all urban settlements with properties inscribed on the World Heritage List, located in or at the outskirts of their urban areas) contain cultural heritage that is not only of local importance, but is also of outstanding universal value (OUV) – that is, of global importance. Such heritage can enrich cultural diversity of urban settlements, but can also provide a source of tension for the comprehensive management of varied urban landscapes. Three international organizations have been found periodically and systematically inventorying endangered cultural heritage properties throughout the world: UNESCO with the List of World Heritage in Danger, ICO-MOS with Heritage at Risk, and the World Monuments Fund with the World Monuments Watch. Properties identified by these organizations are considered to be at risk as a result of varied threats, including development. However, the processes and criteria used by these organizations to determine such dangers were found to be very distinctive and inconsistent. The goal of this paper is to propose systematic and comprehensive criteria with which to categorize the endan-gered level of World Heritage cities – specifically those threatened by development – and to present the resultant ranking of these cities by such criteria. All official documents publishing the decisions adopted during the Ses-sions of the WH Committee, from 1977 to 2009, shall be used as a data source. This quantitative analysis will help evidence the evolution of World Heritage cities threatened by development, as well as the related trends of threats, causes and impacts. Initial analysis of the data has shown that many more WH cities (as defined above) have been endangered than have been represented on the List of World Heritage in Danger. While only 21 of the 476 WH properties includ-ing or included in WH cities have been included on the List in Danger, 193 have been discussed as endangered (to varying degrees) during WH Committee Sessions. Most frequently, the threats discussed had the potential to – but did not yet – cause irreversible damage to the OUV. However, many of the threats did cause damage to the OUV, though not to the extent necessary to warrant inclusion on the List in Danger. The primary threats mentioned in Committee Sessions have been new development (mostly commercial and residential) and infrastructure construction (such as roads, airports, ports and sewage systems). The primary causes of these threats have been insufficient implementation of regulatory frameworks (such as management plans, zoning laws and conservation plans), insufficient buffer zones, and insufficient coordination of stakehold-ers. While other threats, such as looting, flawed restoration work and general neglect have been mentioned; new development and construction are by far the most cited threats to OUV. This initial analysis illustrates the alarm-ing tensions between heritage preservation, modernization and growth in WH cities throughout the world. This data is only the tip of the iceberg. Based mainly on official documents from World Heritage Committee Meeting Sessions, the data reflects only those cities and threats that capture the attention of the Committee. There are likely many more WH cities endangered than the Committee has the time to consider during its annual Sessions. Furthermore, the lack of specific references to development-related threats in all cities does not mean that they do not exist. Just as the operational guidelines have evolved, it is expected that the detail of information concerning threats, causes and impacts, will also increase in time. This research is considered to be a step forward in understanding development as a danger to World Heritage cities, including its threats, causes and impact. Moreover, as part of a broader international research entitled, Outstanding Universal Value, World Heritage Cities and Sustainability, the results will also help to determine best practices among the OUV assessment practices followed to protect World Heritage cities.W teorii dziedzictwo kulturowe jest traktowane jako użyteczny czynnik sprzyjający rozwojowi zrównoważone-mu. W rzeczywistości może być także przeszkodą. Chociaż dziedzictwo kulturowe jest powszechnie uznawane za unikalny i wartościowy kapitał rozwoju ekonomicznego, lokalne władze zwykle przedkładają zwykły rozwój nad ochronę dziedzictwa kulturowego. Miasta Światowego Dziedzictwa (a więc założenia miejsca wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa) posiadają wartości kulturowe nie tylko w aspekcie lokalnym, ale także wybitne wartości uniwersalne (OUV – outstanding universal value) – uznawane w wymiarze ogólnoświatowym. Takie dziedzictwo wzbogaca różnorodność kultu-rową miast, a także może dostarczyć wskazań dla wszechstronnych systemów zarządzania zróżnicowanymi krajobrazami miejskimi. Trzy międzynarodowe organizacje katalogują zagrożone dziedzictwo kulturowe w skali światowej, to: UNCESO z Listą Zagrożonego Światowego Dziedzictwa, ICOMOS z Zagrożonym dziedzictwem i World Monuments Fo-und z World Monuments Watch. Wskazywane przez te organizacje cechy są traktowane jako zagrożone w wyni-ku zaistnienia różnorodnych czynników, takich jak rozwój. Niestety, kryteria stosowane przez te organizacje w celu określenia tych zagrożeń są odmienne i niespójne. W tym artykule proponujemy usystematyzowane i wyczerpujące kryteria wskazujące, jak należy kategoryzować poziom zagrożenia w miastach z Listy Światowego Dziedzictwa – w szczególności te zagrożone tradycyjnym rozwojem – i przedstawiamy powstały w oparciu te kryteria ranking miast. Jako dane źródłowe przyjmujemy wszystkie oficjalne dokumenty przyjęte podczas obrad Komitetu WH w okresie 1977-2009. Ta analiza ilościowa pomoże uwodnić charakter przemian zachodzących w Miastach Światowego Dziedzictwa zagrożonych rozwo-jem, jak też kierunków tych zagrożeń, przyczyn i skutków. Analiza wstępna dostępnych danych wykazała, że znacznie więcej miast z Listy Światowego Dziedzictwa jest zagrożonych, niż to wynika z Listą Zagrożonego Światowego Dziedzictwa. Podczas gdy tylko 21 z 476 cech odnoszących się do Listy Światowego Dziedzictwa znalazło się na Liście Zagrożeń, to podczas obrad komitetu WH rozważano aż 193 cechy. W większości wypadków było to potencjalne zagrożenie, które – jak dotąd – nie pociągnęło za sobą nieodwracalnych zniszczeń dla walorów miast z Listy Światowego Dziedzictwa. Jednak wiele z zagrożeń doprowadziło do negatywnych konsekwencji, choć nie w wymiarze gwarantującym uwzględ-nienie na Liście Zagrożeń. Podstawowe zagrożenia dostrzeżone przez komitet WH to nowy rozwój (komercyjny i mieszkaniowy) i rozbu-dowa infrastruktury (drogi, lotniska, porty, kanalizacja). Ich przyczyną jest nieefektywne ramy zarządzania (pla-ny zarządzania, prawa określającego poszczególne strefy, plany ochrony), niewystarczający strefy buforowe i zbyt słaba koordynacja interesariuszy. Podczas gdy wskazywano także na inne zagrożenia, takie jak grabież, wadliwie przeprowadzone prace konserwatorskie i ogólne zaniedbania, najczęściej wskazywano jednak na roz-wój, rozbudowę i modernizację. Te dane to tylko szczyt góry lodowej. Oparte głównie na oficjalnych dokumentach odzwierciedlają jedynie te miasta i zagrożenia, na które uwagę zwrócił Komitet WH. Z dużym prawdopodobieństwem można założyć, że w rzeczywistości zagrożonych miast jest więcej. Ponadto, brak szczegółowych danych do zagrożeń związanych z rozwojem we wszystkich miastach wcale nie oznacza, że takie zagrożenia nie istnieją. Tak jak ewoluowały wytyczne operacyjne, oczekuje się, że szczegółowych informacji odnoszących się do zagrożeń, przyczyn i kon-sekwencji także będzie z czasem przybywało. Prezentowane w tym artykule badania stanowią krok naprzód w rozumieniu rozwoju jako zagrożenia (w tym jego typu, przyczyn i konsekwencji) dla miast z Listy Światowego Dziedzictwa. Co więcej, jest to część szersze-go międzynarodowego programu badawczego Outstanding Universal Value, World Heritage Cities and Susta-inability/Wybitne wartości uniwersalne (OUV), miasta Światowego Dziedzictwa i zrównoważoność, którego rezultaty pozwolą określić najlepsze praktyki, które pomogą następnie lepiej chronić miasta z Listy Światowego Dziedzictwa