Rozwój zrównoważony miasta: Podejście systemowe

Today the concept of sustainable development has been adopted as a basis for promoting development at all levels of territorial organisation. While generally worked out for the global level, this conception has also attained a local dimension, after the local Agenda 21 had been drawn up at the Rio conference in 1992. However, each level of development planning has its own specific features, and so have individual territorial units at that level. This also, or perhaps primarily, concerns cities because of wide differences in their sizes, the complexity of relations occurring there, the accumulation of development problems, the special role they play in the settlement system and difficulties with transferring the assumptions of a conception worked out for the global scale to the local level. This paper seeks to find a way of understanding sustainable development appropriate to the specificity of a city, with special attention paid to a systemic conception, and more specifically that of a territorial social system. Also, an analysis is made of selected conceptions and models indicating concrete measures that should be taken to make urban development more balanced, especially in its spatial aspect. The reflections lead to the conclusion that sus-tainable urban development can hardly be associated with the sustainability presented in the report Our Common Future; rather, it should involve a search for conditions of a city's intra- and inter-system balance and relations with its immediate and farther vicinity.Koncepcja zrównoważonego rozwoju przyjmowana jest współcześnie jako podstawa wszelkich działań na wszyst-kich poziomach organizacji terytorialnej. Choć generalnie wypracowana została dla skali globalnej, po przyjęciu na konferencji w Rio w 1992 roku programu Agenda 21 uzyskała dodatkowo wymiar lokalny. Jednakże, każdy poziom planowania rozwoju ma swoją specyfikę, podobnie zresztą jak poszczególne jednostki terytorialne w ramach tego samego szczebla. Specyfiką taką charakteryzują się także miasta, w szczególności miasta duże, w odniesieniu do których, ze względu na złożoność występujących relacji, nagromadzenie problemów rozwojowych oraz ponadlokalną rolę, jaką pełnią te jednostki w systemie osadniczym, rozwój zrównoważony musi być rozumiany nieco inaczej, niż ma to miejsce w przypadku jednostek terytorialnych wyższego szczebla. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie na sposób pojmowania rozwoju zrównoważonego, który odpowiadać będzie specyfice miasta, traktowanego jako system, a konkretnie jako terytorialny system społeczny. Dokonany też zostanie przegląd wybranych koncepcji i modeli wskazujących na konkretne działania, które należy podjąć, aby rozwój obszarów miejskich uczynić bardziej zrównoważonym, zwłaszcza w aspekcie przestrzennym. Przeprowadzone w artykule rozważania prowadzą do wniosku, że zrównoważony rozwój obszarów miejskich trudno jest wiązać z koncepcją podtrzymywalności, na której opiera się raport Nasza Wspólna Przyszłość, ale raczej powinien być rozumiany jako poszukiwanie warunków równowagi w systemie miasta. Chodzi zarówno o równowagę wewnątrz, jak i międzysystemową oraz o kształtowanie właściwych relacji z bliższym i dalszym otoczeniem miast