Contemporary environmental changes under human impact in the Jaszcze and Jamne stream valleys (the Gorce Mountains)

Zmiany użytkowania terenu w dolinach potoków Jaszcze i Jamne nasiliły się w okresie transformacji gospodarczej kraju po 1989 r., przynosząc zmiany źródła utrzymania mieszkańców i rozwój turystyki rekreacyjno-wypoczynkowej. Konsekwencją przemian jest wzrost powierzchni leśnej (w Jaszcze o 11,5%, a w Jamne o 18,5%) kosztem zmniejszenia udziału gruntów rolnych i użytków zielonych. Zmniejszeniu powierzchni pól ornych sprzyja niekorzystne ukształtowanie terenu, a szczególnie duże nachylenie stoków oraz szkieletowość gleb. Stwierdzono przyrost powierzchni leśnej wraz ze wzrostem wysokości, będący skutkiem wycofania się pasterstwa z polan beskidzkich. Bezpośrednim wyrazem dawnej działalności człowieka w dzisiejszym krajobrazie dolin Jaszcze i Jamne są formy antropogeniczne, takie jak drogi i terasy polne. Pomimo znacznego ograniczenia rolniczego użytkowania ziemi w zlewniach potoków Jaszcze i Jamne drogi polne stanowią nadal ważny element środowiska przyrodniczego. Gęstość dróg użytkowanych uległa zmniejszeniu z 6,97 km km-2 w 1981 r. do 4,3 km km-2 w 2008r. Najwięcej dróg nieużytkowanych występuje na stokach o nachyleniu powyżej 15 centigrade, co stanowi 95% wszystkich dróg nieużytkowanych w zlewni Jaszcze, a 80% w zlewni Jamne. Najpowszechniej zachowanymi formami antropogenicznymi obok dróg są terasy rolne, które mają często nieciągły charakter, zanikają na kilkumetrowych odcinkach lub są modelowane przez płytkie ruchy masowe.Socio-economic transformations taking place in the Jaszcze and Jamne catchments are typical for the Beskides in the western Polish Carpathians. These changes have increased after the year 1989, during the period of economic transformation in our country. They manifest themselves in the increase of the total forest area (Jaszcze catchment for 11.5% and Jamne for 18.5%), parallel to the decrease in the participation of arable lands and grass lands. Unfavourable relief, especially the large inclination of slopes and skeletalness of soils favour the decrease of the arable lands area. It was found that the increase of the forest area was proportional to the rise of altitude, which was the result of the shepherding withdrawing from the glades in the Beskides. The dominating source of maintenance for the inhabitants during the recent years has been becoming the activity outside agriculture. In spite of the considerable decrease of agricultural lands in the Jaszcze and Jamne catchments, the cart-roads are still an important and durable elements of the natural environment. These roads transformed mostly by the linear erosion, modify pattern of the natural outflow of water from the slopes and supplement the natural hydrographical network. The density of cart roads has decreased from 6.97 km km-2 in 1981 to 4.3 km km-2 in 2008, but the road density is still higher than the natural outflow network. Most abandoned cart roads appear on the slopes with the inclination of more than 15°. They constitute 95% of all unused cart-roads in the Jaszcze catchment and 80% in the Jamne