Innovation and traditionalism in residential architecture in Krakow during the late medieval and early modern period – an outline

Artykuł prezentuje wybrane zjawiska w architekturze i budownictwie mieszkalnym od chwili założenia miasta lokacyjnego do połowy XVII w., czyli w okresie dla Krakowa czasów staropolskich (XIII-XVIII w.) najświetniejszym. Ówczesne dokonania w zakresie kultury materialnej i duchowej sytuowały miasto wśród czołowych metropolii przynajmniej Europy północno-wschodniej. O ile do okresu wczesnej nowożytności Kraków stał w dziedzinie kształtowania architektury w awangardzie ośrodków urbanistycznych, to w czasie późniejszym jego średniowieczny potencjał stał się zasadniczym czynnikiem opóźniającym ewolucję substancji materialnej, zwłaszcza w zakresie architektury przeciętnej, która poprzez swą masę przesądza o charakterze miasta. W artykule zostały omówione charakterystyczne dla Krakowa tematy architektoniczne – pierwsze domy mieszczan (z których część miała formę wieżową), kamienice (ich układ, ustalony w drugiej połowie XIV w., upowszechnił się w następnych stuleciach), domy kanonicze, zbliżone do nich dwory rycerskie i szlacheckie oraz pałace bogatej szlachty, magnatów i patrycjuszy, wywodzące się okazalszych kamienic.The article presents selected phenomena in the architecture and housing industry since the time of the city foundation till the mid-17th century, i.e. during the golden era of Old Polish Krakow (the 13th – 18th century). At the time, achievements in the field of material and spiritual culture placed it among the foremost metropolises, at least in the north – eastern Europe. Although until the era of early modernity Krakow was in the avant-garde of urban centres in the field of architecture development, in later times its medieval potential became an essential factor hindering the evolution of material substance, particularly with reference to mediocre architecture defining the city character because of its mass.The article discusses the architectonic issues characteristic for Krakow: the first houses of burgesses (some of which were tower houses), tenement houses (their layout established in the second half of the 14th c. became common in the next centuries), canons’ houses, knights’ and noblemen’s manors resembling the former type, and palaces of affluent nobility, magnates and patricians originating from the more magnificent tenementhouses