Anthropogenic mineral deposits in Wielkopolska lignite mines – current state of research

W pracy tej przedstawiono aktualny stan badań, tworzenia i wykorzystania złóż antropogenicznych w dwóch istniejących wielkopolskich kopalniach węgla brunatnego, tj. PAK KWB Konin S.A. i PAK KWB Adamów S.A. Oczywiście w złożach antropogenicznych składowano tzw. kopaliny towarzyszące, które wydobyto przy okazji eksploatacji węgla brunatnego będącego kopaliną główną. Badaniom poddano tylko te złoża antropogeniczne, w których zgromadzono kopaliny w ilości wyrażonej w tysiącach metrów sześciennych. W kopalni Konin są to następujące złoża antropogeniczne: Honoratka, Kleczew i Bilczew. W złożu Honoratka odłożono neogeńskie iły i piaski, a w złożu Kleczew wyłącznie neogeńskie iły. Kopaliny z obu wymienionych złóż służą do produkcji ceramiki budowlanej w cegielni ,,Honoratka-Wienerberger”. Z kolei w złożu Bilczew odłożono czwartorzędowe piaski, które obecnie nie są wykorzystywane. W przypadku kopalni Adamów można mówić o dwóch małych złożach antropogenicznych, tj. Janiszew i Władysławów. W złożu Janiszew znajdują się iły neogeńskie, które do 2007 roku wykorzystywała cegielnia w Wieleninie. Natomiast w złożu Władysławów odłożono czwartorzędowe piaski i żwiry. W czasie prowadzenia badań terenowych, we wrześniu 2012 roku, złoże to było eksploatowane. Łącznie w złożach antropogenicznych w kopalni Konin znajduje się ponad 3,36 mln m3 iłów i 0,64 mln m3 piasków neogeńskich, a także 0,7 mln m3 piasków czwartorzędowych. Natomiast w kopalni Adamów, w sąsiedztwie odkrywek, zgromadzono ponad 18 tys. m3 iłów neogeńskich i mniej niż 12 tys. m3 czwartorzędowych piasków i żwirów. Dlatego ze względu na duże zasoby kopalin towarzyszących zaleca się tworzenie złóż antropogenicznych przez kopalnie węgla brunatnego. Niemniej jednak powinien zostać uregulowany ich status prawny oraz stworzone odpowiednie zachęty finansowe.This paper presents the current state of the formation and use of anthropogenic mineral deposits in both of the existing Wielkopolska lignite mines PAK Konin Lignite Mine JSC and PAK Adamów Lignite Mine JSC. The so-called accompanying mineral commodities, being exploited by way of lignite extraction, have been stored in anthropogenic mineral deposits. This study involved only the anthropogenic deposits, which collected accompanying minerals in amounts expressed in thousands of cubic meters. In the Konin lignite mine, anthropogenic mineral deposits are as follows: Honoratka, Kleczew, and Bilczew. Both Neogene clays and sands accumulated in the Honoratka deposit, while in the Kleczew deposit only Neogene clays can be found. Minerals from both of these deposits are used for the production of building ceramics in the brickyard “Honoratka-Wienerberger”. Currently, in the deposit Bilczew the Quaternary sands are not used. The Adamów lignite mine features two small anthropogenic deposits Janiszew and Władysławów. In the Janiszew deposit, Neogene clays have been identified which, until 2007, were used by the brickyard in Wielenin. However, in the Władysławów deposit the Quaternary sands and gravels are present. During the field research for this study (in September 2012), the Władysławów deposit was undergoing exploitation. In total, more than 3.36 million cubic meters of Neogene clays and 0.64 million cubic meters of Neogene sands were indicated. In addition, 0.7 million cubic meters of Quaternary sands were present in anthropogenic deposits in the Konin lignite mine. In contrast, the Adamów lignite mine has only collected some 18,000 cubic meters of Neogene clays and less than 12,000 cubic meters of Quaternary sands and gravels. Due to the large reserves of accompanying minerals, this study has concluded that it is recommendable to build anthropogenic mineral deposits by the lignite mines. Nevertheless, the mineral deposits legal status should be regulated and appropriate financial incentives established