Landscape values of the Łyna River in Olsztyn and their use in the spatial management of riverside areas

Rzeka jak również pasmo struktury miejskiej z rzeką związane, to istotne składniki krajobrazu miasta – niejednokrotnie przesądzające o jego charakterze i estetycznej jakości. Rzeka jako relatywnie duża, płaska, pusta przestrzeń stanowi zawsze dogodne przedpole widokowe do oglądania większych fragmentów zabudowy. Organiczny narys rzeki tworzy wyrazisty kontrast w stosunku do geometrycznej, antropogenicznej struktury miejskiej. Związki krajobrazowe rzeki z miastem zawsze istniały, lecz nie zawsze miały istotne, w pełni uświadomione znaczenie dla jego życia. Jako pierwszy przejaw takiego uświadomienia należy przyjąć fakt, iż archiwalne, panoramiczne wizerunki miast bardzo często są widokami z przeciwległego brzegu rzeki. Na percepcję krajobrazu rzeki w mieście niewątpliwy wpływ miały zapewne inne aspekty. W wielu miastach europejskich styk miasta z rzeką świadczy, iż w okresie jego kształtowania, okiełznanie groźnego żywiołu rzeki traktowane było jako cel najważniejszy, zaś cele ekologiczne w ogóle nie były brane pod uwagę. Brzegi Sekwany w Paryżu, czy Tamizy w Londynie, choć niewątpliwie pięknie urządzone, nie mają niemal nic prócz tafli wody, co przypominałoby o naturalnym krajobrazie doliny. Teraz, gdy technokratyczne metody regulacji rzek i zabudowy doliny nie budzą entuzjazmu, w dobie renesansu metod respektujących prawa ekologiczne, spojrzenie na rzekę w mieście ulega dalszej ewolucji. W wielu miastach rzeka i jej dolina staje się kanwą systemu zieleni miejskiej. Zielone brzegi rzeki jako miejsce wypoczynku to z pewnością propozycja zasadniczo różniąca się od XIX‐wiecznych kamiennych bulwarów. To dwa całkiem inne rodzaje krajobrazu, świadczące o różnym stosunku do rzeki. W niniejszym artykule podjęto analizę roli rzeki w mieście na przykładzie Olsztyna. Celem opracowania jest przedstawienie i ocena strategii zagospodarowania terenów nadrzecznych Łyny w Olsztynie.A river flowing through a town is always an important component in the urban pattern, shaping the landscape and the identity of the town. A river valley is often in sharp contrast with a geometric, anthropogenic urban structure. There have always been some landscape relationships between a town and a river on which it stands, but such connections have not always been well understood and important for the life of the town. Olsztyn as a town strongly depends on its waters. There are 11 lakes within the town’s borders and, in addition to this, there is a river, the Łyna, which cuts the town from the south to the north, creating an important landscape axis, along which the town has grown on both river banks. This relationship is apparent when we consider the changing proportions between the natural components of the urban landscape and man‐made creations, which together constitute the riverside areas in the town. The aim of the present study has been to demonstrate the positive effect of the landscape assets on the quality of urban space, which should aid the spatial, tourist, recreational, social and economic growth of the town. Another objective has been to elaborate a method for the spatial management of the riverside areas, which would take into consideration the above assets. The Łyna valley within the town’s borders should become an axis for the urban green areas, which would create a consistent recreational space. At the same time, we need to preserve the cultural heritage and natural values of the Łyna River and the riverine landscapes. Any spatial development programme or proposed solutions should adhere to the above underlying guidelines. “The strategy for spatial management of the riverside areas along the Łyna in Olsztyn”, which has been put forth, contains a concept for long‐term and systematic monitoring of the development of these areas. As such, it should be approved and adapted by the town council. Olsztyn lacks good policy on development of the riverside areas, which is why “The strategy” could improve the existing situation. Together with the Łyna River, Olsztyn possesses a large potential comprising landscape, natural, cultural and scenic values, which deserve to be better displayed in the town