Ekstremalne dobowe sumy opadów w Północno-Zachodniej Polsce

The paper presents an analysis of the extreme precipitation recorded in north-western Poland between 1951 and 1995. The author of the present paper selected a day with a maximal twenty-fourhour precipitation sum out of each month. The author also selected intervals characterized by specific twenty-four-hour values: 0.1-9.9 mm, 10.0-19.9 mm, 20.0-29.9 mm, 30.0-49.9 mm, 50.0-99.9 mm and ≥100 mm. The author selected frequencies of their occurrence and a monthly average and annual maximums’ sum of precipitation. A concept of an extreme precipitation relates to twentyfour- hour sums 50.0-99.9 mm and ≥100 mm. Moreover the author selected the days with extreme twenty-four-hour sums ≥100 mm and specified the atmospheric circulation types, distinguished by B. Osuchowska-Klein (1975).W pracy przybliżono problematykę ekstremalnych opadów w północno-zachodniej Polsce. Badanie ekstremalnych wartości elementów meteorologicznych to jedno z najważniejszych zagadnień klimatologii. Występowanie tych elementów może spowodować straty ekonomiczne, społeczne czy środowiskowe. W analizie uwzględniono dobowe sumy opadów z 14 stacji, obejmujące lata 1951-1995. Dla obszaru północno-zachodniej Polski za opad ekstremalny przyjęto sumy dobowe 50,0-99,9 mm i ³100 mm, następnie przeprowadzono analizę wybranych dni, w których wystąpiły ekstremalne dobowe sumy opadów ≥100 mm i określono typy cyrkulacji atmosferycznej, wyróżnione przez B. Osuchowską-Klein (1975). Z przeprowadzonych analiz wynika, że na obszarze północno-zachodniej Polski występują opady ekstremalne, które przekraczają granice bezpieczeństwa, powodując zagrożenia społeczno-gospodarcze i środowiskowe. Sumy dobowe 50,0-99,9 mm pojawiały się od maja do października oraz w lutym, natomiast sumy ≥100 mm występowały tylko w letnich miesiącach. W badanym wieloleciu 1951-1995, przy uwzględnieniu 14 stacji z obszaru północno- zachodniej Polski ekstremalne opady 50,0-99,9 mm wystąpiły 102 razy (6%), natomiast opady ≥100 mm – 3 razy: w Łebie (24.07.1988 r.), Koszalinie (18.08.1991 r.) i Toruniu (15.06.1980 r.). Jednakże, przy uwzględnieniu większej liczby stacji (185 stacji dla okresu 1961-1980) sumy ≥100 mm wystąpiły w 14 innych stacjach. Dla tych dni wykonano mapy i określono typ cyrkulacji atmosferycznej. Otrzymano, że ekstremalne opady występowały przy typach cyrkulacji cyklonalnej – Eo (północno-wschodnia i wschodnia), F (południowo- -wschodnia) i CB (północno-zachodnia) oraz antycyklonalnej – E1 (południowo-wschodnia i wschodnia) i C2D (zachodnia). W wybranych 8 dniach opady ekstremalne wystąpiły: w czerwcu (2 razy) – przy typach F i E1; w lipcu (3 razy) – przy typach Eo (2 razy) i C2D i w sierpniu (3 razy) – przy typach Eo, F i CB. W 6 dniach przyczyną opadów ekstremalnych były typy cyklonalne. W ciepłym okresie roku, przy typach cyrkulacji ze składową północną na obszar północno- zachodniej Polski napływa chłodne powietrze, natomiast przy typach południowo-wschodnich i wschodnich napływa bardzo ciepłe powietrze, często o dużej wilgotności względnej. W obu przypadkach adwekcja powietrza może prowadzić do rozwoju konwekcji i w rezultacie powstają opady o ekstremalnej sumie