Kopalne jaja owodniowców z późnej kredy pustyni Gobi

There are described several types of Upper Cretaceous fossil amniote eggs, clutches and eggshells, collected during the Polish-Mongolian Paleontological Expeditions (1963—1971) in several localities of the Gobi Desert. Isotopic ratios of C and О are reported and discussed. The eggs may be attributed to saurischian and ornithischian dinosaurs, and palaeognathous birds. Four types of problematica are also described. Taphonomy and restoration of eggshells’ diffusive properties as compared with modern hard-shelled eggs suggest paleoecological interpretation of the nesting conditions as rather dry for smooth-shelled eggs, humid for ornamented eggs, and very humid for the thickest-shelled eggs. Different nest types are postulated for ornamented and smooth eggs, based on taphonomy and shell parameters.Praca zawiera opis kolekcji późnokredowych jaj ptaków, dinozaurów gadzio- i ptasiomiedniczych, oraz prawdopodobnych skamieniałości miękkoskorupowych jaj innych gadów, odkrytych w latach 1963—71 przez Polsko-Mongolskie Wyprawy Paleontologiczne na pustyni Gobi (fig. 1). Kolekcja ta, gromadząca bogaty materiał kopalny, obejmujący kilkanaście typów jaj późnokredowych, należy do najbogatszych w świecie. Poza przeglądem mikrostruktury skorup (fig. 3, 4, 8) i kształtów jaj (fig. 2, 6; pl. 11—20), przedstawiono szacunkowe wyliczenia objętości, powierzchni, wydłużenia jaj, porowatości skorupy i jej przepuszczalności dla gazów oddechowych, porównując je z równaniami allometrycznymi dla współczesnych jaj ptasich (fig. 7, 9, tab. 1). Zaproponowano funkcjonalne wyjaśnienie roli ornamentacji, kształtu jaj i różnic tafonomicznych między gniazdami jaj ornamentowanych i gładkich (fig. 5) oraz oszacowano warunki i długość trwania inkubacji różnych typów jaj. Wyniki badań składu izotopowego węgla i tlenu w próbkach skorup (fig. 10) wskazują na przewagę lokalnych czynników diagenetycznych w kształtowaniu proporcji trwałych izotopów, nie pozwalając na wiarygodne wnioskowanie o klimacie lub diecie dinozaurów i ptaków kopalnych. Pracę wykonano w Instytucie Paleobiologii PAN w ramach problemu CPBP 04.03