The Problems in the Translation of specialist Terminology and Metaphors in the Field of Athletics. Analysis with Commentary

W niniejszej pracy zajmowałam się problematyką tłumaczenia fragmentów prasowych z zakresu lekkiej atletyki ze szczególnym uwzględnieniem terminów fachowych oraz metafor.W pierwszym rozdziale przedstawione zostały różne definicje terminu „tłumaczenie” w formie pisemnej oraz jako podsumowanie również w formie graficznej. Wśród językoznawców oraz w całej literaturze fachowej brak jest jednolitej opinii w sprawie wypracowania jednej klarownej definicji. Niektórzy koncentrują się na samym procesie tłumaczenia, inni z kolei rozumieją pod tym pojęciem przede wszystkim wynik końcowy tego procesu, jeszcze inni widza w tłumaczeniu ekwiwalent tekstu wyjściowego. Rozdział przedstawia także różne rodzaje tłumaczenia, a zamyka go krótka charakterystyka języka fachowego. Drugi rozdział pracy zajmuje się pojęciem ekwiwalencji. Podobnie jak w przypadku tłumaczenia, również tutaj mamy do czynienia z brakiem jednomyślności w kwestii formułowania definicji. Dlatego też pytanie o jednolitą definicję terminu „ ekwiwalencja” pozostaje do dziś otwarte, co podkreślają również wielorakie wypracowane podziały ekwiwalencji m. in. przez przez Kade, Kollera czy Pieńkosa. Ekwiwalencja bywa najczęściej kojarzona z „równoważnością” lub z „ relacją zgodności” , która z kolei wzbudza kolejne wątpliwości i pytania takie jak na przykład pytanie o granice przetłumaczalności - czy rzeczywiści wszystko można przetłumaczyć. W zależności od tego którzy językoznawcy lub literaturoznawcy wypowiadają się na ten temat, teza ta jest uzasadniona lub nie. Ci którzy problem nieprzetłumaczalności poddają w wątpliwość, opierają się na koncepcji uniwersali językowych oraz związanej z nią tertium comparationis – płaszczyzną porównawczą. Koncepcja ta znajduje pewne cechy wspólne dla różnych języków. Rozdział drugi zamyka wyjaśnienie terminu – fałszywy przyjaciel. Ostatni teoretyczny rozdział pracy poświęcony został po pierwsze problemowi „Interferencji” a po drugie pojęciu „ metafory”. Pojęcie to od dawna interesowało badaczy. Fundamentalny wkład w rozumienie go wniósł Arystoteles i jego nauka. Był on jednocześnie pierwszym autorem najstarszej próby zdefiniowania metafory. Z biegiem czasu nastawienie do tego terminu trochę się zmieniło. Dwóch badaczy – Lakoff i Johnson bazowało wprawdzie na arystotelesowskiej teorii interakcji, pokazali oni jednak, że metafory należy rozumieć jako konwencjonalne sposoby myślenia. Według nich metaforyczne koncepty, które powstają na podstawie osobistych doświadczeń każdego człowieka, stoją za użyciem metafor. Jednym z głównych powodów, dla których metafory również w dzisiejszych czasach tak często i chętnie są używane, pozostaje ich obrazowość. Trzeci rozdział zajmuje się również użyciem metafor w języku sportu. Jest to język także bardzo bogaty w metafory, ponieważ pojęcia takie jak: pojedynek, pobić, żniwa, runda honorowa i wiele innych otrzymały w języku sportu swoje nowe znaczenia. Część praktyczną pracy otwiera wyjaśniene słów: „termin” oraz „język fachowy”, najważniejsza jednak pozostaje analiza wybranych fragmentów z prasy. Praca tłumacza nie jest prostym przedsięwzięciem. Wymaga ona zmierzenia się z trudnymi fragentami prasowymi, ze słownictwem fachowym i wyrażeniami metaforycznymi. Zarówno treść jak i obrazowość metafor są równowartościowe i muszą zostać zachowane. Tłumacz jest jednocześnie dziennikarzem, fanem i odznacza go duże wyczucie, gdyż bez pewnej dozy wyobraźni nie możliwe staje się wczucie w językowe subtelności wybranych metafor i terminów. Należy uwzględnić również odbiorcę tekstu, inaczej pisze się artykuł dla Niemca, a inaczej dla Polaka. Różnice pojawiają się także na płaszczyźnie syntaktycznej czy w użyciu stałych zwrotów.In this work I analysed the problem of translation of news fragments in the field of athletics with special attention paid to specialist terminology and metaphors.The first chapter presents different definitions of the term “translation” in the written form and in the graphic form as a summary. Among the linguists and in the professional literature there is no uniformity of opinion as far as the creation of one clear definition is concerned. Some scientists concentrate on the very process of translation; others in turn understand this term to be first of all the final result of the process, whereas others perceive translation as equivalence of the source text. The chapter also presents different types of translation and ends with a short characteristics of the specialist language.The second chapter includes the definition of equivalence. Similarly to the case of translation one can also observe here the lack of unanimity as far as the problem of formulation of the definition is concerned. Therefore, the question of a uniform definition of the term “equivalence” remains unsolved until the present day, which is also emphasized in the variety of divisions of equivalence by, among others, Kade, Koller, or Pieńkos. Equivalence is most often associated with “biconditional,” or “the relation of congruence” which causes further doubts and raises further questions such as, for instance, the question of the borders of translatability – is it really possible to translate everything? Depending on who among linguists or literature specialist discusses the subject, this thesis is supported or not. Those who doubt the problem of untranslatability base their claims on the concept of language universals and the tertium comparationis – the plane of comparability, connected with the concept. The concept discovers certain common features in different languages. Chapter two ends with the definition of the term friend.The last theoretical chapter of the work is firstly devoted to the problem of “interference” and secondly to the notion of “metaphor.” The term has been in the centre of interest for many researchers for a long time. The fundamental contribution to understanding the term was made by Aristotle and his science. He was also the first author of the oldest attempt to define the metaphor. In the course of time, the attitude to the term has changed slightly. Two researchers – Lakoff and Johnson, based their work on the Aristotelian theory of interaction; however, they showed that metaphors must be understood as conventional mindsets. According to them, it is the metaphoric concepts which are created on the basis of personal experiences of each man that cause the use of metaphors. Their imagery is one of the main reasons for which metaphors are also nowadays used so often and eagerly. The third chapter also discusses the use of metaphors in the language of sport. It is a language rich in metaphors as well, because notions such as: duel, break, harvest time, lap of honour, and many more, received a new meaning in the language of sport. The practical part of the thesis begins with the definition of the words: “term,” and “specialist language;” however, the most important here remains the analysis of the news fragments. A translator’s work is not an easy endeavour. It entails challenging work on difficult news fragments, specialist vocabulary, and metaphoric expressions. Both the content and the imagery of metaphors have equal value and need to be preserved. The translator is also a journalist and fan, and he/she possesses a large intuition, because without a certain amount of imagination, it becomes impossible to sense the subtlety of selected metaphors and terms. It is also necessary to include the receiver of the text; writing an article for a German person is different than for a Pole.In meiner Arbeit habe ich mich mit der Problematik der Übersetzung von Presseabschnitten aus dem Bereich der Leichtathletik befasst mit einer besonderen Berücksichtigung von Fachtermini und Metaphern. Im ersten Kapitel wurden verschiedene Definitionen des Begriffs Übersetzung in der schriftlichen und als Zusammenfassung auch in der graphischen Form dargestellt. Unter den Linguisten und in der ganzen Fachliteratur herrscht keine einheitliche Meinung über Ausarbeitung von einer klaren Definition. Manchekonzentrieren sich auf den Prozeß selbst, andere verstehen darunter vor allem Ergebnis eines Prozesses aber noch andere sehen in der Übersetzung ein Äquivalent des Ausgangstextes. Danach folgen Arten der Übersetzung und das Kapitel schließt eine kurze Charakteristik von der Fachsprache. Das zweite Kapitel der Arbeit befasst sich zuerst mit dem Äquivalenzbegriff. Ähnlich wie im Falle der Übersetzung auch hier gibt es keine Einmütigkeit und die Formulierung von einer Definition bleibt bis heute eine offene Frage, was auch die Vielheit der Einteilungen von diesem Terminus dargestellt von Kade, Koller und Pienkos unterstreicht. Äquivalenz assoziiert man meistens mit einer Gleichwertigkeit oder Entsprechungsrelation, die neue Zweifel und Fragen wie beispielsweise die Frage nach den Grenzen der Übersetzbarkeit erweckt, ob man alles wirklich übertragen kann. Je nach dem, was für Linguisten oder Literaturwissenschaftler sich darüber äußern, ist die These begründet oder nicht. Für diejenigen, die das Problem der Unübersetzbarkeit in Frage stellen, spielt die Rolle der Konzeption der Universalien und das damit verknüpfende Tertium comparationis eine zentrale Rolle, denn die versucht gewisse Gemeinsamkeiten zwischen Sprachen zu finden. Dieses Kapitel schließt mit der Erklärung des Terminus – falsche Freunde ab. Das letzte theoretische Kapitel der Arbeit wurde erstens dem Problem der Interferenz und zweitens dem Begriff der Metapher gewidmet. Der letzte Begriff hat seit langem Forscher interessiert. Der grundlegende Einsatz zum Verstehen des Begriffs hat Aristoteles und seine Lehre gegeben. Er war auch der erste Autor des frühesten Definitionsversuches. Dann aber im Laufe der Zeit, hat sich die Einstellung zu diesem Terminus ein bisschen geändert. Zwei Forscher Lakoff und Johnson haben auf der aristotelischen Interaktionstheorie basiert, sie haben aber gezeigt, dass man Metaphern als eine konventionelle Denkweise verstehen soll. Nach Lakoff und Johnson, hinter dem Gebrauch von Metaphern die metaphorischen Konzepte stehen, die auf Grund der Erfahrung jedes Menschen entstehen. Einer der Hauptursachen, warum die Metaphern auch heutzutage so oft und so gern auch im Sport gebraucht werden, ist ihre Bildlichkeit. Der letzte Punkt des dritten Kapitels hat sich eben mit Metaphern in der Sportsprache beschäftigt. Es hat sich gezeigt, dass diese Sprache reich an Metpahern ist, denn solche Ausdrücke wie Duell, schlagen, Ernte, Ehrenrunde und viele andere im Sport ihre neuen Bedeutungen bekommen. Der praktische Teil der Arbeit öffnet die Erklärung von Terminus und Fachsprache, der Kern aber bildet die Analyse von ausgewählter Presseabschnitten