Spoorwegonderdoorgang Woudenbergseweg (N226), Maarsbergen (gemeente Utrechtse Heuvelrug): Een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek

ADC ArcheoProjecten heeft in de periode januari t/m mei 2019 een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd op de locatie van de spoorwegonderdoorgang in de Woudenbergseweg (N226) te Maarsbergen, gemeente Utrechtse Heuvelrug. De aanleiding van het onderzoek is de voorgenomen realisatie van een ongelijkvloerse spoorkruising en de hieraan gerelateerde aanpassing van het wegennet en de herinrichting van de openbare ruimte. Omdat de uitvoering van deze plannen in strijd is met het geldende bestemmingsplan, dient een nieuw planologisch-juridisch besluit te worden genomen. Op basis van het bureauonderzoek is een gespecificeerde verwachting opgesteld. Hieruit volgt dat op grond van de (verwachte) bodemopbouw en landschappelijke ligging, op de noordoostelijke flank van de Utrechtse Heuvelrug, in het plangebied rekening moet worden gehouden met archeologische resten vanaf het Laat-Paleolithicum. De resten kunnen uiteenlopende complextypen vertegenwoordigen, zoals (semi-)permanente jachtkampjes, nederzettingsterreinen, grafvelden en landbouwactiviteiten. Resten uit het Laat-Paleolithicum en het Mesolithicum zullen zich manifesteren in de vorm van een strooiing van vuursteen en houtskool. Resten uit het Neolithicum, de Bronstijd, de IJzertijd, de Romeinse tijd en de Vroege Middeleeuwen zullen zich manifesteren in de vorm van een cultuurlaag, een omgewerkte laag met daarin aardewerkscherven, vuursteen, verbrande leem en houtskool. Organische resten en bot zullen door de relatief droge en zure bodemomstandigheden slecht zijn geconserveerd. Grondsporen (uitgezonderd diepe paalsporen, waterputten et cetera) zullen zich tot circa 50 cm in de top van de natuurlijke ondergrond bevinden, die ter plaatse uit dekzand en/of smeltwaterafzettingen zal bestaan. Hoewel in de wijdere omgeving van Maarsbergen verschillende vindplaatsen bekend zijn, waaronder grafheuvels en overblijfselen van nederzettingen uit de periode Neolithicum-Bronstijd nabij de Buurtsteeg/Maarnse Grindweg/ Sandenburgerlaan, zijn dergelijke vindplaatsen in Maarsbergen zelf nog niet aangetoond. Voor een deel kan het ontbreken hiervan veroorzaakt zijn door het verstuiven van de bodem op de hogere delen van het landschap en/of vernatting van de laagste delen, waardoor de omstandigheden voor bewoning mogelijk relatief ongunstig waren. Een cultuurlaag kan mogelijk zijn afgedekt door een plaggendek, dat gezien de ontginningshistorie, die samenhangt met de stichting van de uithof ‘Merseeberch’, uit de 12e eeuw en later zal dateren. De in het plaggendek aan te treffen resten zullen hoofdzakelijk uit mestaardewerk bestaan: nederzettingsafval uit de Late Middeleeuwen en/of Nieuwe tijd dat met de plaggen op het land terecht is gekomen. Dit materiaal duidt echter niet per se op een vindplaats ter plaatse. Op basis van het geraadpleegde kaartmateriaal worden geen resten van historische bebouwing verwacht. Weliswaar behoort het noordelijk deel tot de gronden van Landgoed Anderstein, maar de aan dit landgoed gerelateerde bebouwing, waaronder de resten van hofstede Uilegat, moet buiten het plangebied gezocht worden. Wel moet rekening worden gehouden met grondsporen die verband houden met ontginningsactiviteiten zoals ploegsporen, greppels en walletjes. Ter plaatse van de huidige wegen, Tuindorpweg/Haarsteeg en Woudenbergseweg, moet rekening worden gehouden met resten van een oude verbindingsweg in de vorm van karrensporen of verhardingsmateriaal. Als gevolg van grondverzet ten behoeve van de aanpassing van het wegennet en de aanleg van ondergrondse infrastructuur zullen deze en andere resten hoogstwaarschijnlijk zijn verstoord of vernietigd. Dit geldt ook voor de omgeving van de Engweg. Ook hier moet rekening worden gehouden met in recente tijden uitgevoerd grondverzet waardoor eventuele resten hooguit fragmentarisch aanwezig zullen zijn. Tenslotte dient er rekening te worden gehouden met aan de Tweede Wereldoorlog gerelateerde resten. Teneinde bovengenoemde verwachting te toetsen en aan te vullen is in het plangebied een verkennend booronderzoek uitgevoerd. Het verkennend booronderzoek wijst uit dat de natuurlijke ondergrond van het plangebied in overeenstemming met het bureauonderzoek uit dekzand 6 (Laagpakket van Wierden, Formatie van Boxtel) bestaat. Uit de aanwezigheid van een onder een laag omgewerkte grond of stuifzand begraven podzolbodem blijkt dat het bodemprofiel in het noordelijk deel van het plangebied (Landgoed Anderstein) plaatselijk intact is. Behalve intacte profielen komen in het noordelijk deel van het plangebied (Landgoed Anderstein) ook omgewerkte bodemprofielen voor. Dit is het resultaat van grondverzet ten behoeve van de aanplant van bomen, de aanleg van drainagegreppels of de inrichting van een landschapstuin. Het is hierbij niet vast te stellen of het om moderne verstoringen gaat of om ‘verstoringen’ gerelateerd aan ontginningen in de Nieuwe tijd. In het zuidelijk deel van het plangebied (Engweg en omgeving) is het bodemprofiel vrijwel overal verstoord. De verstoring is het resultaat van moderne grondroerende werkzaamheden ten behoeve van de aanleg van infrastructuur. Op grond van het ontbreken van sporen van een begraven podzolbodem moet worden aangenomen dat minimaal de bovenste decimeters van het oorspronkelijke dekzandoppervlak is opgenomen in de bovengrond