Plangebied Structuurbaan 30 te Nieuwegein, gemeente Nieuwegein; archeologisch vooronderzoek: een inventariserend veldonderzoek (karterend booronderzoek)

In opdracht van De Beeckhof bv heeft RAAP in april en mei 2021 een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een inventariserend veldonderzoek (karterend booronderzoek) uitgevoerd voor het plangebied Structuurbaan 30 te Nieuwegein in de gemeente Nieuwegein (figuur 1). Het onderzoek betrof een vervolg op het bureauonderzoek en de verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek (Kroes & De Rijk, 2021). Het inventariserend veldonderzoek (karterende fase) had als doel de archeologische verwachting voor het gebied te toetsen en eventuele archeologische vindplaatsen in kaart te brengen. Het onderzoek had tevens als doel de geo(morfo)logische en/of bodemkundige opbouw nader in kaart te brengen, evenals eventuele bodemverstoringen. Resultaten en conclusies Op grond van de onderzoeksresultaten en onder verwijzing naar de doelstellingen, kunnen de volgende uitspraken worden gedaan: Direct onder het opgebrachte pakket is in vrijwel het gehele plangebied de oude bouwvoor aangetroffen, benoemd als cultuurlaag in het verkennend onderzoek. Hieronder zijn de natuurlijke afzettingen aanwezig in de vorm van oever- op kleiige en zandige geulafzettingen van de Jutphaas stroomgordel. In de oeverafzettingen is op twee niveaus een vegetatiehorizont (laklaag) aanwezig: ca. 0,95 m +NAP en ca. 0,16 m +NAP. Het bovenste (jongste) niveau bevindt zich hoog in het profiel en hangt lokaal direct onder de bouwvoor. De onderste laklaag bevindt zich dieper in de oeverafzettingen en de aanwezigheid hiervan lijkt samen te hangen met de ligging in een lager deel van de kronkelwaard. In het plangebied blijkt de onderste laklaag vermoedelijk onder natte omstandigheden te zijn gevormd in een lager gelegen zone binnen de kronkelwaard van de Jutphaas stroomgordel, min of meer centraal in het plangebied. De datering van dit niveau is niet bekend. Wel kan de verwachting voor de aanwezigheid van nederzettingsresten op dit niveau worden bijgesteld naar een lage verwachting. Afhankelijk van de precieze aard en datering van deze zone kunnen mogelijk wel losse vondsten worden aangetroffen, die te verwachten zijn in een natte(re) context. In welke periode dergelijke vondsten geplaatst zouden kunnen worden is niet duidelijk. De handmatige bemonstering van de onderste laklaag in de karterende fase van het booronderzoek werd bemoeilijkt door de aanwezigheid van de losse puinlaag aan het maaiveld. De monsters zijn hierdoor zeer waarschijnlijk gecontamineerd met materiaal uit boven gelegen lagen. De in de boringen en monsters aangetroffen indicatoren wijzen in ieder geval op gebruik vanaf de late middeleeuwen en met name in de nieuwe tijd. Of deze indicatoren daadwerkelijk afkomstig zijn uit de bemonsterde niveaus is dus niet zeker. Er zijn tijdens het karterend booronderzoek geen indicatoren uit de periode ijzertijd – Romeinse tijd aangetroffen. Op basis van het karterend booronderzoek kan de gespecificeerde archeologische verwachting ten aanzien van het niveau van de cultuurlaag eveneens worden bijgesteld. De cultuurlaag betreft over het gehele plangebied een oude bouwvoor. De hierin aangetroffen indicatoren wijzen op agrarisch gebruik in de periode late middeleeuwen – nieuwe tijd. Er zijn geen aanwijzingen voor huisplaatsen uit de late middeleeuwen aangetroffen. Sporen van agrarisch gebruik (kuilen, greppels e.d.) kunnen nog wel intact aanwezig zijn. De mogelijkheid dat in de nabijheid van het AMK-terrein met resten van huize Stormerdijk, hieraan gerelateerde grondsporen aanwezig zijn in het plangebied, kan gehandhaafd blijven. De kans hierop zal kleiner worden naarmate de afstand tot het AMK-terrein en de ontginningsas (huidige Malapertweg) groter wordt. Dergelijke sporen zijn met een booronderzoek niet (systematisch) te karteren. De bovenkant van de oude bouwvoor is aangetroffen tussen 20 en 95 cm –mv (ca. 1,73 tot 0,63 m +NAP). Een eventueel sporenniveau uit deze perioden is zichtbaar direct onder deze bouwvoor. Stratigrafisch gezien kunnen de oeverafzettingen (met terrestrische laklaag) onder de oude bouwvoor het loopvlak hebben gevormd in de late prehistorie - Romeinse tijd. Dit zou kunnen betekenen dat een sporenniveau uit de ijzertijd/Romeinse tijd onder de oude bouwvoor (en mogelijk onderkant van een laklaag) aanwezig kan zijn. Er is evenwel geen vondstmateriaal aangetroffen dat gedateerd kan worden in deze periode. Voor de aanwezigheid van resten van bewoning (van enige omvang) uit deze periode geldt dan ook een lage verwachting. Aangezien de Jutphaas stroomgordel met name in de Romeinse tijd al intensief in cultuur gebracht was, kunnen op dit niveau wel sporen van agrarisch gebruik worden verwacht. Deze sporen kunnen bestaan uit onder meer kuilen, greppels, sporen van waterbeheersing en zullen zich aftekenen in de oeverafzettingen onder de bovenste laklaag en/of de oude bouwvoor vanaf ongeveer 65 cm –mv / 0,95 m +NAP. Dergelijke sporen zijn met een booronderzoek niet (systematisch) te karteren. Op basis van het karterend booronderzoek kan richting gegeven worden aan het advies voor het uitvoeren van een proefsleuvenonderzoek (IVO-P; karterende en waarderende fase). In het gehele plangebied kunnen onder de oude bouwvoor sporen van agrarisch gebruik aanwezig zijn uit de periode late middeleeuwen – nieuwe tijd. Tevens kunnen overige sporen (geen bewoningssporen) gerelateerd aan huize Stormerdijk (AMK-terrein 2953) aanwezig zijn. Deze worden met name verwacht in de zone grenzend aan het AMK-terrein. Een precieze begrenzing is echter niet aan te geven op basis van het booronderzoek. Op basis van de onderzoeksresultaten van het verkennend en karterend booronderzoek lijkt het logisch te starten met de aanleg van proefsleuven in het noordwesten van het plangebied en van daaruit verder te werken al naar gelang de resultaten in deze zone. Aanvullend hierop kan de landschappelijke setting van de onderste laklaag nader worden onderzocht en eventuele hieraan gerelateerde archeologische resten worden opgespoord. In de zuidoostelijke zone van het plangebied, ter hoogte van de huidige bebouwing en omringende verharding, heeft het booronderzoek weinig informatie opgeleverd over de bodemopbouw en/of de aanwezigheid van archeologische resten. Naar verwachting is de bodemopbouw onder de bebouwing verstoord tot onder de oude bouwvoor. Rondom de bebouwing is in het merendeel van de wel geslaagde boringen de bodemopbouw verstoord tot onder de oude bouwvoor. Naar verwachting zullen eventueel aanwezige archeologische resten deels verstoord zijn en zal de informatiewaarde gering zijn. Wellicht kan de uitvoering van het proefsleuvenonderzoek in deze zone (zone 2 op figuur 8) afhankelijk gesteld worden van de resultaten van het proefsleuvenonderzoek in het meer kansrijke deel van het plangebied (noordelijk deel van zone 1 op figuur 8). Op basis van de resultaten van het onderzoek blijkt dat in het plangebied (mogelijk) archeologische resten bedreigd worden door de voorgenomen bodemingrepen