Narracja źródłem wiedzy w pedagogice / Narrative as a source of knowledge in pedagogy

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest usystematyzowanie wiedzy o narracji oraz wskazanie jej specyfiki i miejsca w kontekście badań jakościowych prowadzonych na gruncie nauk społecznych, w szczególności pedagogiki. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem artykułu powiązany został z pytaniem o to, czym jest narracja i jakie może ona mieć znaczenie dla badań pedagogicznych. Poszukując odpowiedzi na tak postawione pytanie – problem artykułu – odwołano się do krytycznej analizy literatury przedmiotu, a następnie porównano zebrane wyniki po to, by na tej podstawie podjąć próbę naszkicowania naukowego waloru narracji. PROCES WYWODU: Analizę literatury przedmiotu wyznaczył hermeneutyczny kierunek rozważań: począwszy od określenia znaczenia narracji w pedagogice, poprzez przybliżenie jednej z jej głównych kategorii, czyli tzw. „autokreacji tożsamości”, do ukazania zależności zachodzących między pedagogiką społeczną a pedagogiką dyskursywną. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W wyniku przeprowadzonych analiz zasygnalizowano naukowe znaczenie narracji w badaniach jakościowych. Znaczenie to swoją naukową legitymizację upatruje w funkcji eksploracyjnej, która skupia się przede wszystkim na wyjaśnieniach dotyczących sposobu rozumienia świata przez badanych (autorów narracji). Tym samym dowartościowuje ono humanistyczne spojrzenie na problematykę szeroko rozumianej rzeczywistości wychowawczej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Narracje od niedawna uczyniono przedmiotem badań w pedagogice. Mimo to obserwuje się duże zainteresowanie możliwościami, jakie niesie ze sobą ich wykorzystanie w badaniach pedagogicznych. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że poza poprawnymi metodologicznie i ugruntowanymi teoretycznie analizami narracji zdarzają się przypadki posługiwania się nimi bez należytego namysłu, co w konsekwencji prowadzi do spadku ich wartości. W celu ograniczenia nakreślonego ryzyka w postaci banalizacji potencjału wynikającego z narracyjnego odczytywania rzeczywistości edukacyjnej postuluje się, aby w prowadzonych badaniach pedagogicznych korzystać z transparentnych i uznanych naukowo procedur. Jedną z nich może być np. metoda wywiadu narracyjnego oparta na założeniach opracowanych przez niemieckiego socjologa Fritza Schützego lub technika analizy strukturalnej, którą w Polsce promują m.in. Zbigniew Marek i Anna Walulik. Obie procedury z powodzeniem wykorzystywane są nie tylko przez czołowych przedstawicieli badań narracyjnych w Niemczech, ale coraz częściej także przez rodzimych badaczy