Collaborative natural resource governance for biodiversity and livelihoods around protected areas : a dual case study of Kaingu and Kaindu, Zambia

Thesis (PhD)--Stellenbosch University, 2021.ENGLISH SUMMARY : Spurred by increasing environmental problems, research about the contribution of natural resources governance to the conservation of biodiversity and the betterment of the lives of rural communities has gained ground in the recent past. There is a serious need for effective, context-appropriate, relevant and pragmatic solutions to biodiversity loss and poverty, especially in and around biodiversity hotspots, such as protected areas. The links between natural resources, human wellbeing, and governance are set in complex social-ecological systems that are often not well understood. The complexity of human-environment interactions has led researchers to the conclusion that major environmental problems cannot be solved through a single blueprint model of governance or panacea as most mono-disciplinary studies have recommended. The top-down system of natural resources governance (“fortress conservation”) and community-based natural resource management (CBNRM) are the most predominant approaches to the governance of natural resources in protected areas in Zambia. However, both approaches to natural resource management have several challenges and limitations with regard to halting biodiversity loss and provision of sustainable livelihood to rural communities. This is attributable to differing perceptions, interests and actions of the various actors involved. The poaching of wildlife, deforestation and overfishing are important drivers of resource degradation and destruction that continue to affect national parks and their buffer zones (i.e., game management areas). Hybrid collaborative natural resource governance models are potentially more viable and can offer more management flexibility than both fortress conservation and CBNRM. However, they need to be critically analysed for key constraints and possible interventions within their particular environmental and institutional context. It is vital to note that collaborative programmes have yielded mixed results and are not a “one-size-fits-all” solution as well. There is limited knowledge on how the interactions among actors in natural resource governance systems influence socio-economic and conservation outcomes in Zambia. This study aims to contribute to addressing the challenges of closing this knowledge gap by exploring the linkages between the collaborative natural resource governance regimes and their conservation and socio-economic outcomes and, to propose an alternative model. The participation of all relevant stakeholders in policy formulation is vital for the development of effective natural resource governance strategies. The decision-making structures and processes must embrace the interests, values, and opinions of all the individuals, households and organisations that interact with or relate to the natural resources. This dissertation employs a transdisciplinary approach to investigate the local systems of natural resources governance using mixed methods. Focus is placed on the quality of community-based natural resource governance systems in two protected areas (Kaingu chiefdom in Namwala game management area and the Kaindu community conservancy) adjoining Kafue National Park, in central-southern Zambia. The research undertakes extensive stakeholder engagement to assess the existing local natural resources governance systems for wildlife, forests, and fisheries. Context-specific comparative analysis is applied in order to identify opportunities for change and to develop a novel and more effective collaborative natural resources management governance model in the two case studies. Findings from the first case study indicate that despite the presence of co-management boards and village committees, the lack of comprehensive and rights-based community participation in decision-making, planning, budgeting, setting of wildlife hunting quotas and distribution of benefits continues to challenge the legitimacy of local natural resources management in Kaingu chiefdom. The lack of access to outputs and the perception that costs and benefits are disproportionately and unfairly distributed further challenge the legitimacy of the state-led local natural resources governance system in the area. Perception about rights and responsibilities, the decision-making process, preferences and motivations also hamper the effectiveness of collective environmental action. Mistrust and animosity between community members and implementers of natural resources governance is widespread. The multi-ethnic and multi-cultural structure, commercialisation of environmental products and ever-changing conditions add to the complexity of natural resource governance and emphasises the need for adaptable institutions. In the second case, Kaindu, findings indicate a long history of internal migration in the area, a complex political history, and a succession of unstable governance models since the 20th century, forming a complex and layered institutional landscape. There are concomitant low levels of participation and a lack of consensus and joint strategic visions, low accountability and transparency in decision-making, a lack of fairness and weak recognition and enforcement of rights and duties. These are serious weaknesses of both formal and informal local institutions. Consequently, uncontrolled access and utilisation have led to widespread resource degradation and destruction. This study highlights the need to reconsider the natural resources governance system considering the local social and environmental context. Comparatively, the community-based organisations lack potency in delivering benefits to their members as they do not have much say in taking the decisions regarding natural resources in both cases. The capacities and constitutions of the Kaingu Community Resources Board and the Kaindu Natural Resources Trust need to be built up and empowered to facilitate the formation of collective-choice arrangements. The current top-down approach of the existing governance systems must be changed to place communities at the top in the decision-making structure, even in Kaindu where there is a board that in theory at least, represents the community. Institutional change is important for a well-regulated resource regime that provides for effective biodiversity conservation and sustainable resource use to be set up in the two protected areas. Redesigning the local governance models entails redefining the roles of the actors and their patterns of interaction regarding the use of natural resources to achieve the desired outcomes. The roles of the political actors are critical because they are the institutions governing the policy process, including constitution building and collective-choice rules. Equally, new rules to regulate economic actors, such as private companies with access to the resources, must be formulated and implemented. The technology and infrastructures used must be regulated to suit the attributes of the environmental resources of interest. As the most prominent actor, the state must take the lead in allowing for the devolution of authority regarding key aspects of the management of natural resources to communities. This study may contribute to policy formulation, practice and literature through policy briefs, recommendations and journal publications, respectively. This dissertation provides empirical knowledge of the status of wildlife, forest and fisheries resources under two different governance regimes as developed through a transdisciplinary process involving various stakeholders. It highlights the key social, political and ecological factors that constrain the natural resource governance systems from delivering positive conservation and socio-economic outcomes. The study concludes by proposing a hybrid and novel transformative natural resource governance model that combines aspects of both the fortress approach and CBNRM.AFRIKAANSE OPSOMMING : Aangespoor deur toenemende omgewingsprobleme, het navorsing oor die bydrae van bestuur van natuurlike hulpbronne tot die behoud van biodiversiteit en die verbetering van die lewens van landelike gemeenskappe in die onlangse verlede veld gewen. Daar is 'n ernstige behoefte aan doeltreffende, konteks-toepaslike, relevante en pragmatiese oplossings vir verlies aan biodiversiteit en armoede, veral in en rondom brandpunte vir biodiversiteit, soos beskermde gebiede. Die skakels tussen natuurlike hulpbronne, menslike welstand en bestuur word bepaal in komplekse sosiaal-ekologiese stelsels wat dikwels nie goed verstaan word nie. Die kompleksiteit van interaksie tussen mens en omgewing het navorsers tot die gevolgtrekking gelei dat groot omgewingsprobleme nie opgelos kan word deur 'n enkele bloudrukmodel van bestuur of wondermiddel nie, soos die meeste monodissiplinêre studies aanbeveel het. Die top-down stelsel van bestuur van natuurlike hulpbronne (“vestingbewaring”) en gemeenskapsgebaseerde bestuur van natuurlike hulpbronne (CBNRM) is die mees oorheersende benaderings tot die bestuur van natuurlike hulpbronne in beskermde gebiede in Zambië. Beide benaderings tot die bestuur van natuurlike hulpbronne het egter verskeie uitdagings en beperkings met betrekking tot die stop van biodiversiteitsverlies en die voorsiening van volhoubare lewensbestaan aan landelike gemeenskappe. Dit kan toegeskryf word aan verskillende persepsies, belange en optrede van die verskillende rolspelers. Die stropery van wild, ontbossing en oorbevissing is belangrike dryfvere vir die agteruitgang en vernietiging van hulpbronne wat steeds nasionale parke en hul buffersones (dws wildbestuursgebiede) beïnvloed. Hibriede samewerkingsmodelle vir natuurlike hulpbronne is moontlik lewensvatbaarder en bied meer buigbaarheid in die bestuur as beide die bewaring van vestings en CBNRM. Hulle moet egter krities geanaliseer word vir sleutelbeperkings en moontlike ingrypings binne hul spesifieke omgewings- en institusionele konteks. Dit is belangrik om daarop te let dat samewerkingsprogramme gemengde resultate opgelewer het en ook nie 'n 'een-grootte-pas-almal' oplossing is nie. Daar is beperkte kennis oor hoe die interaksie tussen akteurs in natuurlike hulpbronbeheerstelsels sosio-ekonomiese en bewaringsuitkomste in Zambië beïnvloed. Hierdie studie het ten doel om by te dra tot die aanspreek van die uitdagings om hierdie kennisgaping te beperk deur die verband tussen die samewerkende regerings van natuurlike hulpbronne en die bewaring en sosio-ekonomiese uitkomste daarvan te ondersoek, en om 'n alternatiewe model voor te stel. Die deelname van alle relevante belanghebbendes aan beleidsformulering is noodsaaklik vir die ontwikkeling van effektiewe strategieë vir die bestuur van natuurlike hulpbronne. Die besluitnemingstrukture en -prosesse moet die belange, waardes en menings van alle individue, huishoudings en organisasies wat met die natuurlike hulpbronne omgaan, verband hou. Hierdie proefskrif gebruik 'n transdissiplinêre benadering om die plaaslike stelsels van bestuur van natuurlike hulpbronne met behulp van gemengde metodes te ondersoek. Daar word gefokus op die gehalte van gemeenskapsgebaseerde bestuurstelsels vir natuurlike hulpbronne in twee beskermde gebiede (Kaingu-hoofgebied in Namwala-wildbestuursgebied en die bewaringsgebied van die Kaindu-gemeenskap) wat aan Kafue Nasionale Park, in die suidelike Zambië, grens. Die navorsing onderneem uitgebreide belanghebbendes om die bestaande plaaslike bestuurstelsels vir natuurlike hulpbronne vir wild, woude en visserye te beoordeel. Konteksspesifieke vergelykende analise word toegepas om geleenthede vir verandering te identifiseer en om 'n nuwe en effektiewer gemeenskapsgebaseerde bestuursmodel vir bestuur van natuurlike hulpbronne in die twee gevallestudies te ontwikkel. Bevindinge uit die eerste gevallestudie dui aan dat ondanks die teenwoordigheid van mede-bestuursrade en dorpskomitees, die gebrek aan omvattende en regte-gebaseerde gemeenskapsdeelname aan besluitneming, beplanning, begroting, die opstel van kwotas vir wildlewe en die verspreiding van voordele steeds betwis die legitimiteit van plaaslike bestuur van natuurlike hulpbronne in Kaingu-hoofstad. Die gebrek aan toegang tot uitsette en die persepsie dat koste en voordele buite verhouding en onregverdig versprei word, betwis die legitimiteit van die staatsgeleide plaaslike bestuurstelsel vir natuurlike hulpbronne in die gebied. Persepsie oor regte en verantwoordelikhede, die besluitnemingsproses, voorkeure en motiverings belemmer ook die effektiwiteit van kollektiewe omgewingsoptrede. Wantroue en vyandigheid tussen gemeenskapslede en implementeerders van bestuur van natuurlike hulpbronne is wydverspreid. Die multi-etniese en multikulturele struktuur, kommersialisering van omgewingsprodukte en steeds veranderende toestande dra by tot die kompleksiteit van die bestuur van natuurlike hulpbronne en beklemtoon die noodsaaklikheid van aanpasbare instellings. In die tweede geval, Kaindu, dui bevindings op 'n lang geskiedenis van interne migrasie in die gebiede, 'n ingewikkelde politieke geskiedenis en 'n opeenvolging van onstabiele regeringsmodelle sedert die 20ste eeu, wat 'n komplekse en lae institusionele landskap vorm. Daar is gepaardgaande lae vlakke van deelname en 'n gebrek aan konsensus en gesamentlike strategiese visies, lae aanspreeklikheid en deursigtigheid in die besluitneming, 'n gebrek aan regverdigheid en swak erkenning en afdwinging van regte en pligte. Dit is ernstige swakpunte van sowel formele as informele plaaslike instellings. Gevolglik het ongekontroleerde toegang en gebruik gelei tot wydverspreide agteruitgang en vernietiging van hulpbronne. Hierdie studie beklemtoon die noodsaaklikheid om die stelsel van bestuur van natuurlike hulpbronne te heroorweeg met inagneming van die plaaslike sosiale en omgewingskonteks. Vergelykend, die gemeenskapsgebaseerde organisasies het nie die mag om voordele aan hul lede te lewer nie, want hulle het nie veel inspraak in die besluite oor natuurlike hulpbronne in beide gevalle nie. Die kapasiteite en grondwette van die Kaingu Community Board Board en die Kaindu Natural Resources Trust moet opgebou en bemagtig word om die vorming van kollektiewe keuse-reëlings te vergemaklik. Die huidige top-down-benadering van die bestaande bestuurstelsels moet verander word om gemeenskappe bo in die besluitnemingstruktuur te plaas, selfs in Kaindu, waar daar 'n raad bestaan wat in die minste die gemeenskap verteenwoordig. Institusionele verandering is belangrik vir 'n goed gereguleerde hulpbronregime wat voorsiening maak vir effektiewe bewaring van biodiversiteit en die gebruik van volhoubare hulpbronne in die twee beskermde gebiede. Die herontwerp van plaaslike bestuursmodelle behels die omskrywing van die rolle van die akteurs en hul interaksiepatrone rakende die gebruik van natuurlike hulpbronne om die gewenste uitkomste te bereik. Die rolle van die politieke akteurs is van kritieke belang, want dit is die instellings wat die beleidsproses beheer, insluitend die bou van grondwet en reëls vir kollektiewe keuse. Net so moet nuwe reëls geformuleer en geïmplementeer word om ekonomiese rolspelers te reguleer, soos private ondernemings met toegang tot die hulpbronne. Die tegnologie en infrastruktuur wat gebruik word, moet gereguleer word om by die eienskappe van die omgewingshulpbronne van belang te pas. As die belangrikste akteur moet die staat die leiding neem om toe te laat dat gesag afgewentel word rakende sleutelaspekte van die bestuur van natuurlike hulpbronne aan gemeenskappe. Hierdie studie kan bydra tot beleidsformulering, praktyk en literatuur deur onderskeidelik beleidsopdragte, aanbevelings en tydskrifpublikasies. Hierdie proefskrif bied empiriese kennis van die status van wild-, bos- en visseryhulpbronne onder twee verskillende bestuurstelsels soos ontwikkel deur 'n transdissiplinêre proses waarby verskillende belanghebbendes betrokke is. Dit beklemtoon die belangrikste sosiale, politieke en ekologiese faktore wat die stelsel van bestuur van natuurlike hulpbronne belemmer om positiewe bewaring- en sosio-ekonomiese uitkomste te lewer. Die studie word afgesluit deur 'n hibriede en nuwe transformerende model van natuurlike hulpbronne voor te stel wat aspekte van beide die vestingbenadering en CBNRM kombineer.Doctora