Investigating the role of prayer and recitation in medicine and medicine of the Qajar period

زمینه و هدف: با وجود ورود شیوه‌های نوین طبی و درمانی در تاریخ پزشکی دوره قاجار، طب سنتی همچنان در کنار آن به حیات خود ادامه داد و گروههای مختلفی در این دوره به امور طبی و درمانی می‌پرداختند. یکی از این گروههای فعال در حوزه بهداشت و درمان افرادی بودند که بر اساس دعا، ذکر، طلسم و خرافات به ارائه خدمات طبی و درمانی می‌پرداختند. هدف این تحقیق بررسی کارکرد طبی و درمانی انواع ادعیه و اذکار در طب و طبابت دوره قاجار است از این حیث این تحقیق در پی پاسخ به پرسش زیر است: نقش ادعیه و اذکار در طب عامیانه دوره قاجار به چه میزان و به چه صورت بوده است؟ مواد و روش‌ها: جامعه آماری این پژوهش را کتاب‌های تاریخی، تاریخ پزشکی و سفرنامه‌های دوره قاجار دربر می‌گیرد. این پژوهش بر اساس روش توصیفی - تحلیلی و از طریق گردآوری فیش‌های تحقیقاتی از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. یافته‌ها: شیوه‌های درمانی مبتنی بر به‌کار‌گیری دعا و اذکار در طب دوره قاجار مرسوم بوده است و برای درمان، بهبود و حتی پیشگیری از بیماری‌های مختلف واگیردار و غیرواگیر‌دار از ادعیه و اذکار استفاده می‌شده است. این امر منحصر به طبقه عامه نبوده است بلکه در میان درباریان و طبقات خواص نیز کاربرد داشته است. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد در دوره قاجار دعانویس‌ها یکی از گروههایی بودند که با روش‌های مبتنی بر ادعیه و اذکار و البته از جنبه خرافی به درمان بیماری‌های مختلف روحی و جسمی می‌پرداختند؛ و این گروه از سوی مردم عامی و حتی درباریان نیز مورد پذیرش بودند. ازجمله دلایل پذیرش آنان می‌توان به عواملی چون فقر، کمبود خدمات طبی دولت، نوپا بودن روش‌های نوین طبی، عدم اعتماد کافی به پزشکان غربی، جهان‌بینی و تقدیر‌گرایی مردم اشاره کرد. البته حوزه فعالیت و شیوه درمانی دعانویس‌ها و دعا‌گوها آسیب‌های چون: انتشار بیماری‌های واگیردار و خطرناک، عدم توجه به دستورات بهداشتی به واسطه تقدیرگرایی، رواج جبر‌گرایی، هدررفت پول مردم به واسطه فریب‌کاری فروشندگان طلسم‌ها را در پی داشت.Background and Aim: Despite the introduction of new medical and therapeutic methods in the Qajar period's medical history, traditional medicine continued to live alongside it, and various groups in this period dealt with medical and therapeutic matters. One of these groups active in health and treatment provided medical services based on prayer, remembrance, spells, and superstitions. This study aims to investigate the medical and therapeutic function of various types of prayers and dhikr in the Qajar period. In this regard, this study seeks to answer the following question: To what extent and in what form was the role of supplication and dhikr in the folk medicine of the Qajar period? Materials and Methods: This research's statistical population includes historical books, medical history, and travelogues of the Qajar period. This research is based on the descriptive-analytical method and by collecting research files from library sources. Findings: Therapeutic methods based on the use of prayer and dhikr have been common in Qajar medicine, and prayers and dhikr have been used to treat, cure and even prevent various infectious and non-communicable diseases. This has not been limited to the common class but has also been used among courtiers and property classes. Conclusion: This study shows that during the Qajar period, prayer writers were one of the traditional treatment groups. They used various prayer and remembrance methods to treat various mental and physical ailments. And this group was also accepted by the general public. Reasons for their acceptance include poverty, lack of government medical services, the infancy of modern medical practices, lack of trust in Western physicians, worldviews, and people's destiny. Of course, the scope of activities and treatment methods of prayer writers and supplicants are harmed, such as the spread of infectious and dangerous diseases due to gathering in religious and respected places, not paying attention to health orders due to destiny, the prevalence of determinism. They were wasting people's money by deceiving sellers of spells