Image – a Genre of Serbian Realistic Prose

U radu Slika – žanr srpske realističke proze sagledavaju se tematski i strukturalni aspekti žanra slike u književnosti srpskog realizma. Primenom istorijske, strukturalističke, marksističke i poststrukturalističke metodologije ispituju se načini uvođenja društvenih, ideoloških i istorijskih oblika mišljenja u strukture književnih dela, koja su objavljivana u periodu od 1860. godine do kraja 19. veka (Jakov Ignjatović, Milorad Popović Šapčanin, Đura Jakšić, Milan Đ. Milićević, Janko Veselinović, Ilija Vukićević, Svetolik Ranković, Simo Matavulj, Stevan Sremac, Radoje Domanović). Kako do danas nije napisana obuhvatna studija, kojom bi bio određen pojam žanra slike, literarno, socijalno i političko poreklo, te evolucija i komparativistički aspekti ovog žanrovskog modela otvaraju mogućnosti za tumačenje ne samo razvoja realističkog žanrovskog sistema već srpske literature u celini. Osim ograničenja nacionalnim, žanrovskim i hronološkim kriterijumom, predmet istraživanja određen je i tematskim aspektom odabranih tekstova, što uslovljava razvrstavanje žanra slike na zasebne podvrste (slike iz seoskog života, slike iz rata, slike iz istorije, slike iz učiteljskog života, slike iz lova, slike iz gradskog života i dr.). U radu Slika – žanr srpske realističke proze osobito će biti ispitani morfološki, narativni i retorički aspekti žanra slike: vrednost formalnih rešenja, žanrovska prožimanja, pripovedne strategije, sličnost strukturne organizacije sa delima likovne umetnosti, različitost u odnosu na srodne pripovedne oblike, uloga čitalačke publike, pomeranje ka virtuelizaciji naracije, učešće parodijskih sredstava. Ideološkom kritičkom orijentacijom obuhvatiće se: ukrštaj dokumentarnog i fikcionalnog, književni i neknjiževni kontekst, upliv ideoloških činilaca. Ključna strukturalna obeležja obuhvataju postupak „okvira‖, tehniku „skaza‖, hronotop puta, jedan događaj i jednog junaka, portret, opise eksterijera i enterijera, vizuelne jedinice u naraciji. Analitičkim i sintetičkim pristupom, stiče se uverenje da slika estetskim sredstvima zamagljuje obezličenje sveta i pokušava da reafirmiše subjektivizovani i psihologizovani svet, odnosno energiju opažanja i percepciju kao samostalne ljudske delatnosti. Realistički žanr slike očituje stilističku proizvodnju kao strategiju estetizovanja, dok tematska podela unutar opisanog žanrovskog polja raskriva potisnutu podvojenost istorijskog sveta. Uvidom u modalitete strukturisanja jezika u žanru kao što je slika, u načine izrastanja formi smisla koje se projavljuju u okvirima slike, raspoznajemo i integralno značenje jezika, njegovu stvaralačku angažovanost koliko u postizanju estetskog kvaliteta kao takvog, toliko i u opstajanju svesti humaniteta o sebi.The work Image – a Genre of Serbian Realistic Prose, examines thematic and structural aspects of the genre image in the literature of the Serbian realism. It also examines the ways of introducing social, ideological and historical forms of thinking into the structure of literary works, published in the period from 1860 to the end of 19th century, by the application of historical, structuralistic, marxistic, and post-structuralistic methodologies – in regard to authors such as Jakov Ignjatović, Milorad Popović Šapčanin, Đura Jakšić, Janko Veselinović, Ilija Vukićević, Svetolik Ranković, Simo Matavulj, Stevan Sremac, Radoje Domanović. Until present it was not yet written a comprehensive study that would define the notion of genre images, its literary, social and political origins, as well as evolutionary and comparative aspects of this genre pattern, opening up the possibilities for interpreting not only the development of realistic genre system but also the Serbian literature as a whole. Beyond the limitations by national, genre and chronological criteria, this study subject is defined by thematic aspects of selected works conditioning determining the division of the genre images into separate sub-species (images of rural life, war, teacher’s life, from history, hunt, city life, etc.). This studyof the work Image – a Genre of Serbian Realistic Prose will particularly examine the morphological, narrative and rhetorical aspects of the genre: the value of formal solutions, genre permeation, narrative strategies, similarity of the structural organization with fine arts works, the difference in relation to related narrative forms, the role of the reading audience, the shift towards the visualization of the narration, and participation of the parody means. The ideological critique orientation will encompass: crossing documentary and fictional, literary and non-literary context, and influence of ideological factors. Key structural features include the frame procedure, the depiction technique, the chrono-tope path, one event and one hero, portrait, exterior and interior descriptions, and visual units in the narration. Applying the analytical and synthetic approach we can witness one concept that picture by its aesthetic means blurs defilement of the world and attempts to reaffirm the subjective and psychologized world, that is, the energy of perception and perception as an independent human activities. The realistic genre image reveals a stylistic production as a strategy of anesthetisation, while the thematic division within the described genre field opens the suppressed dualism of the historical world. Inspecting the modalities of the language structure in the genre image, the ways of the maturing the forms of sense that are being propagated within the image frames, we can recognize the integral meaning of the language, its creative engagement in achieving aestheticquality as such, and the same in the survival of the consciousness of humanity about oneself