The ideas of conceptual art in contemporary Serbia literature 1960-2010.

U ovom radu nastojali smo da savremenu književnu istoriju dovedemo u nešto značajniju vezu sa tokovima vizuelnih umetnosti i interdisciplinarnim praksama. Poseban izazov istraživanja predstavljao je susret sa diskursom tzv. „savremene umetnosti“, koji je unutar konstelacije umetničkih praksi književnoj umetnosti dao status „stare“, „klasične“, „prevaziđene“ umetnosti. Međutim, kao danas nesumnjivo vodeća humanistička disciplina, teorijski diskurs vizuelnih umetnosti kao da iznova i iznova „otkriva“ književnu umetnost i njenu nezaobilaznost. Poslednje „otkriće“ književnosti u odnosu na konceptualizam trebalo bi prepoznati u njenom značaju kao forme dokumentovanja „nevidljivih“ umetničkih projekata i performansa. Tako, recimo, kao literarnu umetničku dokumentaciju možemo da označimo „književnost“ Miroslava Mandića, Judite Šalgo, Slobodana Tišme, Žarka Radakovića, ali i auto(bio)grafsku i dokumentarno-fikcionalnu književnost Bore Ćosića. I mada je objava konceptualizma šezdesetih godina bila neodvojiva od postupka literarizacije (kao oblik dematerijalizacije umetničkog dela), književnost koja je stasavala u okvirima „nove umetničke prakse“ ostala je savim skrajnuta u odnosu na druge miksmedijalne prakse razvijanih tih godina. Na drugoj strani, konceptualizam je tek poslednjih petnaestak godina u nešto većoj meri podstakao rad proučavalaca književnosti. Cilj istraživanja sadrži se otuda u nameri da se predstavi istorijski razvoj književne umetnosti razvijane u konceptualističkim krugovima i da se u preklapanju diskursa teorije vizuelnih umetnosti i nauke o književnosti nađu „zajednički imenitelji“ razumevanja jedne nemale umetničke i književne zaostavštine naše kulture. Pomenutoj temi već je posvećen zavidan broj publikacija, monografija, pregleda, kritika, naučnih radova, itd. Međutim, najveći broj tih tekstova ili je još uvek u resantimanskom znaku isticanja onovremenih ideoloških problema koji su se učitali u metabolizam „nove umetničke prakse“, ili ne daje nikakav kritički komentar, već „nežnim rukopisom“ samo nadoknađuje višegodišnje i višedecenijsko odsustvo avangardista „književnog jugoslovenstva“ iz javne sfere. Otuda je nada da će ovaj rad, nakon dvadesetak godina kritičkoteorijskog zatišja, izroditi novi kritički stav nauke o književnosti o ovoj temi, kao i da će nam kritički pogled u književnost razvijanoj pri „novoj umetničkoj praksi“ olakšati takođe zasnivanje nešto drugačijeg mišljenja povodom romantizovane „novotalasne“ književne produkcije, koja je u dobroj meri izrasla na iskustvu „nove umetničke prakse“.The effort made in this study was to establish a more significant connection between the modern literary history, on the one side, and the flows of visual art theory and interdisciplinary practices, on the other. A particular challenge for the research was the encounter with the so-called discourse of “Contemporary Art”, which gave to the literary art the status of “old”, “classic”, “outdated art” within the constellation of the art practices. However, the theoretical discourse of visual arts – as the undoubtedly leading humanistic discipline of our time – discovers the literary art and its inevitability over and over again. Perhaps the last “discovery” of literature in relation to conceptualism should be recognized for its importance as a form of documentation of “invisible-art” projects and performances. Such are, for instance, the “literature” of Miroslav Mandić, Judita Šalgo, Slobodan Tišma, Žarko Radaković and auto(bio)graphical work of Bora Ćosić. Though the emergence of conceptualism in the sixties was inseparable from the process of literarisation (as a particular form of art dematerialization), the literature that was maturing within the framework of “the new art practice” was completely sidelined compared to other mixedmedial practices developed in these years. On the other hand, the conceptualism encouraged the work of literature studies during the last fifteen years. Therefore, the aim of the research is to present the historical development of the literary arts developed within the conceptualist circles, and also to find “common denominators” of understanding the artistic and literary legacy of our culture in the overlapping of the discourse theory of visual arts and the literary criticism. There are a considerable number of different publications, monographs, reviews, scientific papers on this topic. However, most of these papers either resent fully emphasize past ideological issues read into the metabolism of “the new art practice”, or they make no critical comment, but with a “gentle hand” make up for the years-and-decades-long absence of the Yugoslav avant-garde from the public sphere. For this reason, we hope that this paper will bring forth a new critical attitude of literary studies on this subject after twenty years of critical silence. Also, we hope that this new critical view will establish a different point of view on the romanticized “new wave” literary production of the 80' which has been largely built upon the experience of “the new art practice” of 60' and 70'