WPLYW ZHIAN SOCJOPOLITICZNYCH NA LEKSYKE JEZYKA CHORWACKIEGO XX WIEKU

The paper shows that the standard Croatian passed through the period of lexical restoration in the second half of the 19th century. For this reason it reached a desirable level of functional polyvalence, at the beginning of the 20,h century. In the 20th century, four important political events occured which directly influenced the general and professional lexis of standard Croatian. The first changes happened in 1921, when the formation of the “one and only” Serbo-Croatian-Slovenian language began, which in turn became the official language in the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes and later (from 1931) in the Kingdom of Yugoslavia. The second event happend in 1941, when The Independent State of Croatia was formed and consistent efforts were made to differentiate the Croatian and Serbian languages lexically. To revive numerous Croatian lexemes which were formed until the end of the 19th century became a major aim. The third event happened in 1945 and last until 1990. At that time the formation of the Serbo-Croatian language was clearly established as the official language of the second Yugoslavia. The fourth event happened in 1990. The changes in the Croatian lexis which occured after that are mostly puristic.Chorwacki jfzyk standardowy w drugiej polowie XIX wieku przeszedl okres leksykalnej odnowy. Dlatego tež na poczatku XX wieku osiagnal oczekiwany stopien poliwalencji. Dwudziesty wiek charakteryzuja cztery punkty zwrotne o charakterze socjopolitycznym, ktore bezpos\u27rednio wplynglo na zmiany w ogolnej i specjalistycznej leksyce chorwackiego j?zyka standardowego. Pierwsza zmiana dokonala si? w 1921 roku kiedy zaczyna sig ksztaltowac jako jeden oficjalny j?zyk Krolestwa Serbow, Chorwatow i Slowencow a požniej (od 1931 roku) Krolestwa Jugoslawin jfzyk serbsko-chorwacki-slowefski. Do drugiej zmiany doszlo w 1941 roku po powstaniu Niezaležnego Panstwa Chorwacji (NDH), za sprawa konsekwetnie prowadzonych leksykalnych rozgraniczen migdzy jgzykiem chorwackim i serbskim i tendencji do ozywienia licznych chorwackich leksemow powstalych przed koncem XIX wieku. Trzecia zmiana nastapila po 1945 roku. Czasy te charakteryzuje wyrazna tendencja do tworzenia serbsko-chorwackiego jgzyka jako centralnego panstwowego jgzyka drugiej (tj. Federacyjnej Narodowej Republiki/ Socjalististycznej Narodowej Republiki) Jugoslawin Czwarta zmiana nastapila w 1990 roku. Zmiany, ktöre si? dokonaly w leksyce tego okresu maja przede wstystkim Charakter purystyczny. 192 CROATICA 45-46/1997