DVA PRIMJERA KONSTRUKCIJE RODA U BALKANSKOJ KNJIŽEVNOSTI: KOSTAS TACHTSIS I DRAGOSLAV MIHAJLOVIĆ

Two male authors, in two different contexts, imagined their female protagonists: Kostas Tachtsis, a prolific Greek author and himself a homosexual, wrote a novel on a woman\u27s endurance in the challenging and dangerous Greek political urban context over a period of some 50 years, under the title Third Wreath ("The Third Wedding Wreath", 1962); Serbian author Dragoslav Mihajlović, a former pro-soviet sympathizer and political prisoner on Goli Otok, at the half-way point to his present-day nationalism, wrote the novel Petria\u27s Wreath (1975), in which a rural female protagonist is a suffering icon – beaten, ill, poor, abandoned, widowed, a metaphor for collective, people\u27s suffering. In both cases, a feminine persona is supposed to deconstruct, construct, or destabilize the ruling/serving female prototype. In both inventions a shadow-male is inscribed into the proposed female model. In both cases, the female protagonist serves as a screen for criticism of the correspondent local male-dominant model. Both authors voice a kind of (male) de-centered gender position, or, put more simply, an endangered sexuality: a sexually instable voyeur, a homosexual, a traumatized/tortured former prisoner. Women\u27s criticism of Balkan men\u27s attitudes does not correspond fully with this: in women\u27s writing men are usually accused of selfishness, inclination to war and violence, and power-struggle. The quest for a similar de-centered gender presentation could revive the debate on gender of the author, somehow lost in the late 70s.Dva su muškarca pisca, u dvama različitim kontekstima, zamislila svoje protagonistice: Kostas Tachtsis, plodan pisac homoseksualne orijentacije, napisao je roman o ženskoj izdržljivosti u zahtjevnom i opasnom grčkom političkom urbanom kontekstu dužem od 50 godina, nazvan Trito stephani (Treći vjenčani vijenac, 1962.). Srpski autor, Dragoslav Mihajlović, bivši prosovjetski simpatizer i politički zatvorenik na Golom otoku, na pola puta do svoga današnjeg nacionalizma, napisao je roman Petrijin venac (1975.), u kojemu je ruralna protagonistica ikona patnje: tučena, bolesna, siromašna, napuštena, obudovjela, ona je metafora kolektivne patnje, patnje naroda. U obama primjerima, ovdje se pretpostavlja, žena dekonstruira, konstruira i destabilizira ženski prototip vladavine/službovanja. U objema je tvorevinama u predloženi ženski model upisana muška sjena. U obama primjerima protagonistica je ekran za kritiku lokalnog modela kojim dominiraju muškarci. Oba se autora oglašuju iz decentrirane (muške) rodne pozicije, ili, jednostavnije rečeno, iz pozicije ugrožene seksualnosti: seksualno nestabilnog voajera, homoseksualca, traumatiziranog ili mučenog bivšeg političkog zatvorenika. Ženska kritika balkanskih muških stavova nije posve u skladu s time: u ženskom se pismu muškarci obično optužuju za sebičnost, sklonost ratu i nasilju, borbu za vlast. Potraga za srodnim, rodno decentriranim predodžbama mogla bi obnoviti raspravu o autorskom rodu, koja je jenjala potkraj sedamdesetih