Radıatıon safety knowledge and attıtudes of health staff who works with ıonızıng radıatıon in Edirne

Yüksek Lisans TeziDünyada yaklaşık iki milyon radyasyon kaynaklarıyla çalışan sağlık personeli olduğu tahmin edilmektedir ve bunların yarısı insan yapımı olan yapay radyasyon kaynakları ile radyasyona maruz kalmaktadır. Çalışma Edirne'de çeşitli sağlık kuruluşlarında iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan hekim dışı sağlık personelinin iyonize radyasyonun sağlık riskleri ve radyasyon güvenliği konusunda bilgi düzeylerini, tutumlarını ve kendi beyan ettikleri davranışlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma kesitsel ve tanımlayıcı bir araştırmadır. Araştırma Edirne İlinde Radyoloji, Nükleer Tıp, Radyasyon Onkolojisi ve Kardiyoloji bölümlerinden herhangi biri bulunan Sağlık Bakanlığı'na bağlı çalışan 4 Devlet Hastanesi (Edirne, Selimiye, Keşan ve Uzunköprü Devlet Hastaneleri) ve Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi'nde, Mart 2010 ve Mart 2011 tarihleri arasında yürütülmüştür. Herhangi bir örneklemeye gitmeksizin araştırmanın yürütüleceği beş merkezde iyonize radyasyon kaynakları ile çalışan tüm hekim dışı sağlık personeline ulaşılması planlanmıştır. Araştırma verilerini toplamak için, araştırmacılar tarafından geliştirilen, 3 bölümden oluşan, 72 soruluk anket formu kullanılmıştır. Anket katılımcılara, araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme tekniği ile uygulanmıştır. Araştırmaya 79 hekim dışı sağlık çalışanı katılmıştır. Katılımcıların 34'ü kadın (%43), 45'i erkektir (%57), yaş ortalaması 32.94 ± 8.36 (min:19 - max:57) yıldır İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık personeline mevzuata göre çalışma süreleri sorulmuş, katılımcıların 62'si (% 78.4) 7 saat, 16'sı (%20.3) 5 saat, 1 kişi (%1.3) 8 saat olarak yanıtlamıştır. Aynı kişilerin 68'i (%86.1) fiili olarak günde 7 saat çalıştığını, 2'si (%2.6) fiili olarak günde 5 saat çalıştığını, 9'u (%11.4) fiili olarak günde 8 saat çalıştığını belirtmişlerdir. Katılımcılara, çalıştıkları kurumların iyonlaştırıcı radyasyonun zararlı etkilerinden çalışanlarını korumak için gerekli önlemleri alma durumu sorulmuş ve 48 kişi (%60.8) evet yanıtı vermiştir. İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık personelinin doğru olarak yanıtladığı bilgi, tutum ve uygulama soruları 100 puan üzerinden standardize edilerek puanlanmıştır. Bilgi puanı 65.05 ± 20.1 (0.0 ? 91.30), tutum puanı 76.6 5± 30.5 (0.0 ? 100.0), uygulama puanı 30.12 ± 21.5 (0.0 ? 100.0) olarak bulunmuştur. İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık personelinin tutum ve uygulama puanları meslek, öğrenim durumu, meslekte çalışma süresi, çalıştığı birimlere ve hizmet içi eğitim alma durumuna göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma göstermemiştir. Bilgi puanı ise meslek, öğrenim durumu, meslekte çalışma süresi, çalıştığı birimlere göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşma göstermezken, hizmet içi eğitim alanların bilgi puanı, almayanlara göre anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur. İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık personelinin radyasyon güvenliği konusunda sahip olduğu bilgi ve edindiği tutumları davranışa dönüştürmesinde sorun vardır.İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık personeline radyasyon güvenliği ve iş güvenliği konusunda davranışçı teoriler rehberliğinde hazırlanan ve modern eğitim tekniklerinin kullanıldığı düzenli ve sürekli eğitimler yapılmalıdır. Anahtar kelimeler: İyonlaştırıcı radyasyon, sağlık çalışanlıların sağlığı, bilgi ve tutum düzeyleriAbstractIt is presumed that there are two million health staff who works with ionizing radiation in the world and the half of them are exposed to man made artificial radiation sources. This study was done for determining the radiation risk and safety knowledge, attitudes and self reported practices of health staff who works with ionizing radiation in Edirne. It is a cross-sectional and descriptive study. It has been conducted in state hospital which has any of the Radiology, Nucleer Medicine, Radiation Oncology and Cardiology departments ( Edirne, Selimiye, Keşan and Uzunköprü State Hospitals) and Trakya University Education, Research and Practice Center between Mach 2010 and March 2011. To access all health staff who works with ionizing radiation in these five hospital without sampling, was planned. The questionnaire form which was made off 3 parts and 72 questions was used for collecting data. The questionnaire was administered by face to face interview. Seventy nine health staff were attended to this study. 34 of them (43%) were women and 45 of them (%57) were men, the mean age was 32.94 ± 8.36 (min:19 - max:57) years. When asking the daily working time as Turkish Legislation to health staff working with ionizing radiation, 68 of them (78.4 %) said 7 hours, 16 of them (20.3 %) said 5 hours and only one of them (1.3 %) said 8 hours. 68 (86.1%) of the respondents said they worked 7 hours a day actually and 2 of them (2.6 %) said they worked 5 hours actually and 9 of them (11.4%) said they worked 8 hours a day actually. 48 of the respondents said their department has taken precautions for the risks of ionizing radiation. The number of correct answers of health staff to knowledge, attitude and practice questions are standardized for 100 points. The scores were found as; knowledge score 65.05 ± 20.1 (0.0 ? 91.30), attitude score 76.6 5± 30.5 (0.0 ? 100.0), practice score 30.12 ± 21.5 (0.0 ? 100.0). The knowledge score, attitude score and practice score of the respondents have not differentiated according to their occupation, academic background, working time in this occupation, working facility and having in service training. Only knowledge score of the health staff who have in service training before was significantly higher than the others who have no inservice training before. There is problem in changing the knowledge and attitudes to practice among health staff who works with ionizing radiation. The occupational and radiaton safety training programs which was prepared by the leading of behaviouralism and used modern educational methods should have been executed periodically to health staff who works with ionizing radiation. Key words : ionizing radiation, health of sanitarian , knowledge and attitude level