Farklı kökenli mısır (Zea mays L.) genotiplerinin çeşitli agronomik ve kalite karakterleri bakımından karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi

Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsüne ait arazide, 6 x 6 kısmen dengeli basit kare latis deneme deseninde 3 tekrarlamalı olarak, 2001 ve 2002 ekim yıllarında yürütülen bu çalışmada, farklı kökenlere sahip yerli ve yabancı toplam 36 adet melez ve kompozit mısır çeşidi materyal olarak kullanılmıştır. Bu araştırma, yerli ve yabancı kökenli 36 at dişi mısır genotipinin çeşitli agronomik ve kalite karakterlerinin tespit edilmesi ve karşılaştırılmasına ek olarak, Edirne ve çevresi ekolojilerine uygun tane ürün için kaliteli ve verimli mısır tiplerinin belirlenmesi amacıyla programlanmıştır. Çalışmada, tepe püskülü çıkarma süresi (59.2-73.5 gün), koçan püskülü çıkarma süresi (63.8-78.0 gün), yaprak sayısı (12.1-15.3 adet), koçan sayısı (1.00-1.12 adet), bitki boyu (176.0-238.9 cm), sap çapı (17.0-22.6 mm) , alt koçan bağlama yüksekliği (68.6-111.7 cm), olgunlaşma süresi (123.2-145.2 gün), toplam sıcaklık isteği (1731.7-2030.7 oC), koçan görünümü (1.8-4.0 skala değeri), koçan uzunluğu (17.5-24.0 cm), koçan çapı (42.1-49.8 mm), koçan üzerinde tohum sıra sayısı (13.8-17.1 adet), tohum sırasında tane sayısı (34.6-44.3 adet), sömek çapı (22.7-29.0 mm), parselde rastıklı bitki sayısı (0.5-14.8 adet), tane verimi (606.9-1104.1 kg/da), bin tane ağırlığı (274.7-392.4 g), hektolitre ağırlığı (76.3-82.9 kg) ve tanede yağ oranı (% 3.4-5.1) ile ilgili ölçümler yapılmış, elde edilen verilerin varyans analizleri ve ikili ilişkiler analizleri yapılmış ve sonuçlar değerlendirilerek çeşit belirleme açısından yorumlanmıştır. Yapılan ikili ilişkiler analizinde ise, tane veriminin, yaprak sayısı (0.386**), koçan sayısı (0.314**), bitki boyu (0.359**), koçan uzunluğu (0.639**), koçan çapı (0.689**), koçan üzerindeki tohum sırasındaki tane sayısı (0.551**) ve bin tane ağırlığı (0.795**) ile önemli ve olumlu ilişki içerisinde olduğu saptanmıştır. Yapılan genel değerlendirme sonucunda, denemeye alınan bütün çeşitlerin, olgunlaşma süreleri açısından bölgeye uygun olduğu, ancak tane verimlerine göre, sırasıyla, ADA 95-16 (Hacıbey), Premier, Maverick, ADA 95-10, Darva, Pegaso, T 1866, Tector ve Tempra çeşitlerinin tane mısır yetiştiriciliği için öncelikle tercih edilmesi gerektiği belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler : At dişi mısır, genotip, melez, kompozit, agronomik karakterler, kalite karakterleri, ikili ilişkiler ABSTRACT This study was conducted in the fields of Thrace Agricultural Research Institute for two years, 2001 and 2002 growing seasons. The trial was set up in a 6 x 6 partially balanced simple square lattice design to determine and evaluate some agronomical and quality characteristics of hybrid and composite dent maize genotypes developed and grown in some regions of World and Turkey. In this study, the data collected on tassel formation (59.2-73.5 days), silking (63.8-78.0 days), leaf number per plant (12.1-15.3), ear number per plant (1.00-1.12), plant height (176.0-238.9 cm), stem diameter (17.0-22.6 mm), height of lowest ear the stem (68.6-111.7 cm), days to maturity (123.2-145.2 days), total growing degree day (1731.7-2030.7 oC), ear appearance (1.8-4.0), ear length (17.5-24.0 cm), ear diameter (42.1-49.8 mm), kernel rows on the ear (13.8-17.1), kernel numbers per row (34.6-44.3), cob diameter (22.7-29.0 mm), number of smutted plants in the plot (0.5-14.8), grain yield (6069-11041 kg/ha), 1000 KW (274.7-392.4 g), test weight (76.3-82.9 kg) and oil content (3.4-5.1 %) were analyzed in terms of variance and correlation. The results were evaluated for determining best cultivars suitable for Edirne province and sites ecologically similar to Edirne. In the correlation analyses, it was determined that grain yield was correlated positively and significantly with leaf number (0.386**), ear number (0.314**), plant height (0.359**), ear lenght (0.639**), ear diameter (0.689**), kernel number per seed row on the ear (0.551**) and 1000 kernel weight (0.795**). According to the results, all the varieties tested were found suitable for the region in terms of days to maturity. The varieties, ADA 95-16 (Hacıbey), Premier, Maverick, ADA 95-10, Darva, Pegaso, T 1866, Tector and Tempra were found as the best cultivars, respectively, for grain yield giving over ten tons per hektare. Key Words : Dent maize, genotype, hybrid, composite, agronomical characters, quality characters, correlation