Hafiz Vildan Faik Dibra: Atdhetar, Dijetar Dhe Hoxhë I Sulltanit

DergiPark: 418822rumeliAbstraktVetë fakti se popujt ballkanikë kanë pasur fatin pothuajse tënjëjtë gjatë historisë, ata po ashtu kanë arritur të krijojnë edhe vija tëpërbashkëta kulturore. Veçanërisht kur është fjala për popullsinë myslimane,ata kanë zhvilluar ideologjinë, drejtimin dhe praktikën gati të njëjtë. Krahasshumë barazive që kanë gëzuar popujt e Ballkanit, ata ishin të barabartë edhenë mundësinë për t’u edukuar dhe për t’u ngritur shkencërisht në kohën Osmane.Prandaj, nëse gjurmohen mirëfilli dokumentet arkivore të Perandorisë Osmane,atëherë do të shohim se edhe hapësirat tona kanë pasur dijetarë dhe shkencëtarëtë shquar të kohës, të cilët presin studiuesit seriozë që edhe ata të shohindritën e publikimit. Në mesin e këtyre kolosëve të diturive fetare është edheVildan Faik Dibra. Në këtë punim do të hulumtohen dy segmente të jetës së Faik Dibrës:i pari është segmenti kombëtar, i cili veçse është i njohur për lexuesinshqiptar, dhe segmenti fetar-arsimor, i cili është pothuaj i papranishëm në atopak punime ku përmendet Faik Dibra. Por kur shfleton punimet e botuara për FaikDibrën në gjuhën turke, e gjen një hoxhë intelektual të pashembullt, por pak sikontribuues kombëtar, kurse kur i shfleton punimet në gjuhën shqipe, atëherëkryesisht del si një rilindas shqiptar, por shumë pak si një hoxhë ikualifikuar dhe mësues i denjë i komentimit të Kur’anit. Pra, ky punim supozontë paraqesë këtë dijetarë hoxhë dhe më intelektual para shqiptarëve, gjithashtuedhe më kombëtar para turqve.ÖzBalkan halklarının tarih boyuncaneredeyse aynı kadere sahip olmaları, aynı zamanda ortak kültürel çizgileroluşturmalarını da sağlamıştır. ÖzellikleMüslüman nüfus, ideolojik ve pratik açıdan aynı çizgide ilerlemeyi başarmıştır.Balkan halkları, sahip oldukları birçok eşitliğe ek olarak, bilimsel açıdan dayeterli eğitim ve yetiştirme imkânına da sahiplerdi. Osmanlı İmparatorluğu'nunarşiv belgeleri düzgün bir şekilde araştırıldığında, Balkan coğrafyasında, ünlübilim adamlarının olduğunu görmekteyiz. Bu dinî bilgilerin derin âlimleriarasında Vildan Faik Dibra da bulunmaktadır. Bu yazıda V. F. Dibra’nın yaşamının iki bölümü ele alınacaktır: Arnavutokuyucu tarafından zaten tanınan ulusal yönü ile az sayıdaki eserde sözü edilenve Vildan Efendi’nin neredeyse hiç bulunmayan dinî eğitim yönü. Vildan Efendiiçin Türkçe yayımlanan eserler incelendiğinde, o benzersiz bir entelektüel vedin âlimi, lakin ulusal yönü daha az şöhretli olan birisi olarak karşımızaçıkar; ancak Arnavutça yazılan eserleri incelerken esasen bir “ulusal arnavutyeniden doğuşçu” olarak ortaya çıkmaktadır. Bu yazı, Vildan Efendi’ninArnavutlara daha çok entelektüel ve ve din âlimi tarafını, Türklere ise dahaçok ulusal yönünü tanıtmayı hedeflemektedir