Tarihsel ve kültürel boyutlarıyla Yezidilik -İdil/Midyat örneği

Bu çalışmanın amacı Şırnak'ın İdil ilçesinde ve köylerinde yaşayan Yezidiler ile Mardin'in Midyat ilçesinde ve köylerinde yaşayan Yezidilerin tarihsel, sosyal, kültürel ve dini yaşantıları inceleyip açıklamaktır. Çalışmanın teorik kısmı açıklanırken İslam Mezhepleri Tarihi klasik kaynaklarına, Yezidilerle ilgili kaynaklara ve bu alanda yapılmış bilimsel kaynaklara başvurulmuş; alan çalışmasında ise yoğun gözlem yapılarak daha çok mülakat tekniği kullanılmıştır. Yezidiliğin, birbirinden ayrı düşünce, inanış veya öğretileri kaynaştırmaya çalışan felsefi bir sistem yani Senkretist (Bağdaştırmacı) bir yapıya sahip olduğu kabul edilir. İran ve Mezopotamya'da yaşamış ve yaşayan dinlerin izlerinin ve tesirinin görüldüğü Yezidiliğin hem ismi hem tarihi hem de kökeni hakkında farklı görüşler mevcuttur. Yezidiler kendilerini, Melek Tavus‟un seçilmiş halkı olduğunu kabul ederler.Bu yüzden de Yezidiliğe girmek söz konusu değildir ve kastlar arası geçiş kesinlikle mümkün değildir. Yezidilik her ne kadar 12. yüzyılda yaşamış olan Şeyh Adi ile başlatılırsa da bu inancın kökeni daha da gerilere Âdem'e kadar götürülmektedir. Yezidilere göre evreni, melekleri ve Âdem'i yaratan, fakat sonrasında pasif kalmayı tercih eden bir Tanrı anlayışını vardır. Bunun yanında Yezidiler, Tanrı tarafından kendisine dünyanın kontrolü verilen, itibarı yükseltilmiş ve tanrısal özelliklerle donatılmış Melek Tavus'a da iman eder ve ona ibadet ederler. Yezidilikle ilgili yasak ve kurallar iki kutsal kitapları olan Kitab'ul Cilve ile Mushaf-ı Reş'te anlatılmıştır. Sözlü olarak aktarılan Yezidilikte, toplu ibadet edilen bir mekân yoktur. Günlük ibadetlerini bireysel olarak yaparlar fakat ritüel ve bayramlar onlar için önemlidir. Yılın belli dönemlerinde maddi imkânları elverişli olan Yezidiler, kutsal kabul ettikleri ve Musul'a 58 kilometre uzaklıkta olan Laleş Vadisi'ndeki Laleş Tapınağı'nda toplanarak hac vazifelerini yerine getirmiş olurlar