Eş'ari'nin İnsan Fiileri Doktrini

Fahreddin er-Râzi irâde konusunda Eş’ariliğin görüşlerini benimsemiş ve bunu detaylandırarak ortaya koymaya çalışmıştır. Ona göre insan kendi fiillerinin gerçek anlamda faili değildir. O, fiilin meydana gelmesinden önce insan zihninde ve kalbinde fiile hazırlık teşkil eden birçok safhanın olduğunu belirtir ve bütün bunların insanın değil Allah’ın eseri olduğunu ifade eder. Fiillerin vukuundan önceki mertebeleri erken dönemde ortaya koyan Râzî, Kur’an ayetlerinden de istifa ederek insanın irade ve fiillerinde Allah’ın iradesine tabi olduğunu ispatlamaya çalışır. Râzî, irade-fiil ilişki probleminde Allah’ın mutlak iradesi ve yaratmasını öne çıkarmış, insan fiilleri üzerinde Allah’ın irade ve yaratması haricinde hiçbir tesirinin olmadığını ifade ederek Eş’ari’nin kesb anlayışını cebre daha da yaklaştırmıştı