Istraživački prioriteti u studijama ometenosti Vezani za covid-19

The novel coronavirus disease (COVID-19) pandemic crisis presents a considerable challenge to the population of people living with disabilities. The main purpose of this paper was to identify the emerging research areas in disability studies related to COVID-19 in order to set out the immediate priorities and longer-term strategies for science research and evidence-based practises. Prioritized topics in public health and general health-related topics were discussed, including cognitive sequelae and various neurological manifestations in COVID-19 survivors with disabilities, new surveillance or data collection systems, strategies of improving the health protection measures for people living with disabilities, and the question of equity in access to medical care. Service disruptions have highlighted the importance of implementation of the biopsychosocial model and evidence-based service decisions and that future research should be directed towards the problems of adaptation and management of outpatient and inpatient clinical work, pandemic-specific information needs and standardization of the best-practice rehabilitation protocols. Geographic information system methods or a spatial analysis was recommended. Particular attention was called to the research and innovative approaches to telehealth or telemedicine in therapeutic, rehabilitation, assessment and follow-up purposes, as well as the raising ethical issues related to using disability as a factor in denying life-saving treatment. High-quality research standards, multidisciplinary and intersectoral approach with a global perspective and international research results comparisons were suggested. The upcoming findings of disability studies would certainly improve the society’s ability to adjust and prepare for a re-emergence of COVID-19.Kriza izazvana pandemijom novog korona virusa (COVID-19) predstavlja veliki izazov za populaciju osoba koje žive sa invaliditetom. Glavni cilj ovog rada je bio da se identifikuju novonastala istraživačka područja u studijama ometenosti koja se odnose na COVID-19 kako bi se odredili neposredni prioriteti i dugoročne strategije za naučno istraživanje i praksu zasnovanu na dokazima. Razmotrene su prioritetne teme u javnom zdravstvu i opšte zdravstvene teme, uključujući kognitivne posledice i različite neurološke manifestacije kod osoba sa ometenošću koje su se oporavile od oboljenja COVID-19, nove sisteme nadzora ili prikupljanja podataka, strategije poboljšanja mera zdravstvene zaštite za osobe sa ometenošću, kao i pitanje jednakosti u pristupu medicinskoj nezi. Prekidi u pruženju servisnih usluga ukazali su na važnost primene biopsihosocijalnog modela i odluka o uslugama zasnovanih na dokazima, ali i da bi buduća istraživanja trebalo da budu usmerena na probleme adaptiranja i upravljanja ambulantnim i bolničkim kliničkim radom, na probleme vezane za potrebe za specifičnim informacijama o pandemiji i na standardizaciju najboljih protokola vezanih za rehabilitaciju. Preporučene su metode geografskog informacionog sistema ili prostorne analize. Posebna pažnja je posvećena istraživanjima i inovativnim pristupima telezdravlju ili telemedicini primenjenoj u terapeutske i rehabilitacione svrhe, u svrhe procene i praćenja, kao i sve važnijim etičkim pitanjima koja se odnose na navođenje invaliditeta kao faktora opravdavanja uskraćivanja lečenja koje bi moglo da osobi spasi život. Predloženi su visokokvalitetni istraživački standardi, multidisciplinarni i međusektorski pristup sa globalnom perspektivom i međunarodnim upoređivanjima rezultata istraživanja. Predstojeći nalazi studija ometenosti bi sigurno mogli da poboljšaju spremnost društva da se prilagodi i pripremi za ponovno pojavljivanje COVID-19