Sürücü Öfkesi ile ilişkili bireysel ayrılıklar ve çıktı değişkenleri: Meta-analitik derleme

Trafik kazaları çoğunlukla sürücülerle ilişkili faktörlere atfedilmektedir. Sürücülerle ilişkili faktörlerden olan bireysel ayrılıkların, sapkın sürücü davranışları ve agresif sürücülüğü etkiledikleri ve bu şekilde kazalarla dolaylı olarak ilişkilendiği düşünülmektedir. De Winter ve Dodou (2010) yaptıkları meta-analiz çalışmasında hata ve ihlallerin trafik kazalarının önemli yordayıcısı olduğunu göstermiştir. Sürücü öfkesi, sürücülük çıktılarını (örn.kazalar, sürücü davranışları) anlamak için sıkça çalışılmıştır. Sürücü öfke ifade envanteri (Deffenbacher, Lynch, Oetting, & Swaim, 2002) ve sürücü davranış ölçeği (Reason ve arkadaşları, 1990) de sürücülerin sürüş sırasındaki öfkeleri ve sürücü davranışlarını anlamak için sıkça kullanılan ölçüm araçları olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, sürücü öfkesini merkeze alarak, birinci aşamada sürücü öfkesi ile ilgili bireysel ayrılıkları, ikinci aşamada ise sürücü öfkesi ile ilişkili çıktı değişkenlerin (öfke ifadesi ve sürücü davranışları) niceliksel değerlendirilmesi yapılmıştır. Belirlenen kriterler doğrultusunda literatür taraması yapılmış, kırk sekiz çalışmadan elde edilen bilgiler meta-analiz yöntemiyle sentezlenmiştir. Bağlamsal model (Sümer, 2003) çerçevesinde düşünüldüğünde, bulgular dürtüsellik, kural tanımazlık ve narsizmin, 5 faktör kişilik özelliklerine nazaran sürücü öfkesiyle daha yüksek derecede ilişkili olduğu görülmüştür. Bununla birlikte, sürücü öfkesi hem öfke ifadesi (örn. fiziksel saldırganlık, sözlü saldırganlık) hem de sapkın sürücü davranışı boyutlarıyla (örn. ihlaller, hatalar) ilişkili bulunmuştur. Özellikle, sürücü öfkesinin, sürücü öfke ifade envanterinin boyutları ile sürücü davranışı ölçeği boyutlarından daha yüksek derecede ilişkiye sahip olduğu görülmüştür. Bulguların ileriki araştırmacılar açısından önemi ve uygulamaya dönük yorumları tartışılacaktır