Haymana Havzası’nda kretase-paleojen sınır tabakalarındaki planktonik foraminiferlerin bolluk ve çeşitlilik değişimleri ve kitlesel yokoluş düzeyi üzerine yeni gözlemler

Son büyük kitlesel yokoluş olan Kretase-Paleojen geçişi öncesi planktonik foraminifer türlerindeki bolluk ve çeşitlilik paleoortamsal ve paleoiklimsel yorumlamalarda son derece önemlidir. Bunun için Haymana Havzası’nın kuzey kesiminde yer alan istifteki Haymana Formasyonu’ndan Yeşilyurt Formasyonu’na geçen 14,53 metrelik kesit ölçülmüş, Paleosen sınırına kadar olan son 3,75 metrelik kısımda ise 63 ve 150 mikronluk eleklerin üzerinde kalan planktonik foraminiferler toplanmış, bunların sayısal bolluk ve çeşitlilik analizleri yapılmıştır. Stratigrafik kesit boyunca belirlenen biyo-olaylara dayanarak Maastrihtiyen’in en üst düzeyi için Pseudoguembelina hariaensis zonu; Daniyen’in en altı için ise P0 ve Parvularugoglobigerina eugubina zonları belirlenmiştir. Ayrıca planktonik-bentik foraminifer birey oranından yola çıkılarak yapılan paleobatimetrik çözümleme çökelme ortamının yaklaşık 340 metrelik bir derinlikte olduğunu ortaya koymuştur. Su kolonunun derin kısmında yaşadığı bilinen Planoglobulina multicamerata ve Gublerina cuvillieri formlarının bulunması da bu hesaplamayı destekler niteliktedir. Bu analizler sonucunda Maastrihtiyen sonuna gelindiğinde sıcaklık, besin, oksijen ve tuzluluk değişimlerine dirençli olduğu bilinen Heterohelix türlerinin ortamda çok bol bulunduğu (%50), bu değişimlere uyum gösteremeyen Globotruncana türlerinin bolluk oranlarının çok düşük kaldığı gözlenmiştir (%10). Bunun yanında, su kolonunun üst kısmında yaşayan ve çevresel kriz koşullarında hızla artış gösteren fırsatçı Guembelitria cretacea’nın ise bu kitlesel yokoluş sınırını geçtiği teyit edilmiştir. Yapılan bu çalışma Türkiye’de ilk defa Guembelitria cretacea türünün Maastrihtiyen sonunda Haymana Havzası’ndaki aşırı bolluğunu ortaya koymaktadır. Yokoluş sonrası Daniyen P0 zonunda çapları 10 ila 20 mikron arasında değişen karbonat kavkılı küresel formların çok büyük orandaki artışı dikkat çekmektedir. Bunun yanında Haymana Havzası’nın güney tarafında yapılan daha önceki çalışmada da tespit edildiği gibi, sınırın 2 cm üzerinde ekinid pelletlerinde ani bir artış kaydedilmiştir. Bu ani artışın dünyadaki Kretase-Paleojen sınırlarının belirlenmesinde yardımcı veri olarak kullanılabileceği görüşü bu çalışmayla beraber daha da önem kazanmıştır. Kretase sonunda çamurtaşı birimlerinden Paleosen’deki kireçtaşı ve çamurtaşı ardalanmasına ani olarak geçen istif Mudurnu-Göynük Havzası’nda da gözlemlenmiştir. Bu stratigrafik benzerlik Haymana Havzası ve Sakarya Havzası’nın Kretase sonundan Paleosen başına kadar olan sürede birbirine bağlı olabileceği sorusunu da akla getirmektedir