Batı Karadeniz' de ağır metal kirliliğinin karasal kaynaklarının belirlenmesi

TÜBİTAK YDABÇAG31.12.1995Bu rapor,MBatı Karadeniz'de Ağır Metal Kirliliğinin Karasal Kaynaklarının Belirlenmesi Projesi" çerçevesinde toplam askı yük, sediman, midye ve makroalglerde yapılan metal (Hg, Cu ve Pb) ölçümlerinden elde edilen sonuçlar ve bu sonuçlarm yer ve zamana göre değişimlerini içermektedir. Adı geçen proje, Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBlTAK)'nun parasal katkısı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı - Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü'nün (TKB-TSÜAE) tekne, personel, araç ve gereç katkısıyla Orta Doğu Teknik Üniversitesi-Erdemli Deniz Bilimleri enstitüsü tarafından yürütülmüştür. Proje süresince, Batı Karadeniz'de cıva, bakır ve kurşunun karasal kaynakları belirlenmeye çalışılmış, ayrıca alman örneklerde metal konsantrasyonlarının istasyonlara ve mevsimlere göre değişimi incelen-miştir. Bunun için Ocak, Nisan, Eylül ve Aralık aylarında 9 kaynak ve 4 referans istasyonundan toplam askı yük (TAY), sediman, midye ve makroalg örnekleri alınarak analiz edilmiştir. İstasyonlara göre incelendiğinde, toplam askı yükte en yüksek cıva konsantrasyonları İst. 2 ve 8'de, sedimanda, İst. 7 ve 9'da, Midyelerde İst. 5 ve 7'de, makroalglerde ise İst.8 ve 9'da ölçülmüştür. Buna göre İst. 7, 8 ve 9'un cıva bakımından en kirli istasyonlar olup bunları İst. 2 ve 5 izlemektedir. İnebolu'dan (İst.2) alman tüm örneklerde bakır konsantrasyonları en yüksek düzeydedir. Bu sonuçlar bu bölgede bakır kirliliğinin önemli boyutlarda olduğunu göstermektedir.Kurşun konsantrasyonları cıvada olduğu gibi örnek türlerine bağlı olarak çeşitli istasyonlarda farklı düzeylerde bulunmuştur; Toplam askı yükte en yüksek kurşun konsantrasyonu İst. 2 ve 5'te, sedimanda İst.2 ve 8'de, midyelerde İst. 3 ve 5'te, makroalglerde İst. 3 ve 5'te ölçülmüştür. Buna göre Zonguldak ve Bartm gibi yerleşim alanlarmda kurşun kirliliğinin önemli olduğu, bu kirliliğin özellikle atmosferden geldiği, ayrıca İnebolu'da da muhtemelen bakır ile birlikte bir miktar kurşunun da denize ulaştığı anlaşımaktadır. Mevsimlere göre incelendiğinde en yüksek cıva değerleri toplam askı yükte Ocak, diğer örneklerde (Sediman, midye ve makroalg) Nisan ayında ölçülmüştür. Bakır konsantrasyonları toplam askı yükte yine Ocak aymda, midyelerde Nisan, sediman ve makroalglerde Aralık aymda en yüksek düzeyde bulunmuştur. Kurşun için en yüksek değerler toplam askı yükte ve sedimanda Eylül, midye ve makroalglerde ise Nisan aymda ölçülmüştür. İndikatör (belirleyici) organizma olarak midyeler dikkate alındığında cıva, bakır ve kurşun . kirliliği Nisan ayında artmaktadır. Aynı ayda sedi-mandaki cıva konsantrtrasyonu da en yüksek düzeydedir . Buna göre sedi-mandaki cıva ile midyelerdeki cıva arasında bir ilişki olmasına karşın, diğer metaller için bu ilişki gözlenememiştir