Karadeniz' de birincil üretimi pompalayan Cyanobakterium Synechococcus' un su kolonundaki dağılımını etkileyen fiziko-kimyasal etmenlerin araştırılması

TÜBİTAK YDABÇAG Proje01.11.1997Bu rapor "Karadeniz'de Birincil Üretimi Pompalayan Cyanobakterium Synechococcus'un Su Kolonundaki Dağılımını Etkileyen Fiziko-Kimyasal Etmenlerin Araştırılması" projesi kapsamında yapılan çalışmaları, elde edilen bulguları, bunların analizlerini ve yorumlarını içermektedir. Adı geçen proje Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu'nun (TÜBİTAK) parasal katkısı ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi-Erdemli Deniz Bilimleri Enstitüsü'nün gemi, personel, araç ve gereç katkısıyla gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında 24 Eylül-5 Ekim 1996 tarihleri arasında Karadeniz Münhasır Ekonomik Bölge'mizi kapsayacak şekilde, ODTÜ -Deniz Bilimleri Enstitüsü'ne ait R/V Bilim gemisi ile bir sefer gerçekleştirilmiştir. Proje çerçevesinde toplam 26 istasyon ziyaret edilmiş olup, her istasyonda yüzey ve farklı derinliklerden olmak üzere, toplam 121 örnek toplanmıştır. Ayrıca tüm istasyonlarda incelenen su kolonunda kesintisiz fiziksel ve belirli aralıklarda kimyasal parametrelerin ölçümleri yapılmıştır. Hücre sayımları, istasyonlar arası ve ayrıca derinlikle farklılıklar göstermektedir. Derinlikle gözlenen bu farklılıklar nedeni ile hücre yoğunlukları yüzey, klorofil maksimum ve klorofil minimum tabakaları olmak üzere 3 farklı tabaka için değerlendirilmiştir. Tüm istasyonlarda, yüzeyde, mililitrede ortalama hücre sayısı 109,256 olmuş ve en düşük değer 37,323 ve en yüksek değer 211,569 arasında değişmiştir: En düşük ve en yüksek değerler arasında yaklaşık 5.7 kat bir oran mevcuttur. Bu oran bize aynı zamanda taranan alanın ne derecede değişken özelliklere sahip olduğunu göstermektedir. Genelde, kıyısal kesimler hücre sayımları açısından açık, iç kesimlere oranla daha zengin olmuştur. Synechococcus sp hücre sıklığı fluoresans maksimum tabakasında yüzeye oranla istasyonlar arası fazla bir değişkenlik göstermemiştir. Tüm istasyonlarda fluoresans maksimum tabakasında mililitrede ortalama hücre sayısı 126,456 olmuştur ve yüzey ortalamasından daha yüksektir. Hücre sayımları fluoresans minimum tabakasında üst tabakalara oranla istasyonlar arası büyük değişkenlikler göstermiştir. Tüm istasyonlarda fluoresans minimum tabakasında mililitrede ortalama hücre sayısı 11,820 olmuştur ve üst tabakalar ortalamalarından çok düşüktür. Cyanobakteri Synechococcus sp hücreleri genelde gece yarısından başlayarak sabah süresince gün ortasına kadar otlanma baskısı altında olmakta ve öğleden sonra da yavaş yavaş başlayarak akşam süresince bölünerek çoğalmaktadır. Yüzeyde daha belirgin olarak oluşan bu durum fluoresans maksimum tabakasında bulunan hücreler için de geçerlidir. Synechococcus sp hücre sayısı dağılımı ve ortam fiziksel ve kimyasal parametreleri arasında çok kuvvetli $(r>P_{.01.})$ ilişkiler bulunmuştur. Hücre sayımları ile tuzluluk, derinlik, besin tuzları (fosfat, nitrat, silikat) parametreleri arasında çok kuvvetli negatif bir ilişki bulunmuştur. Bu durumu hücre sayımlarının genelde derinlikle azalımı ve diğerlerinin derinlikle artışı olarak özetleyebiliriz. Hücre sayımları ile sıcaklık, çözünmüş oksijen, fluoresans ve klorofil a arasındaki pozitif ilişkiyi de derinlikle birbirleri arasındaki uyumlu azalışa bağlayabiliriz. Kısaca Cyanobakteri Synechococcus'un Karadeniz'de su kolonunda dağılımının ortam fiziko-kimyasal faktörlerine çok bağımlı olarak geliştiğini söyleyebiliriz