Nehir-Deniz Etkileşiminde Kısa Süreli Sediment Form Oluşumlarının Değerlendirilmesi: Gediz ve B. Menderes Örnekleri

TÜBİTAK ÇAYDAG01.04.2018Deniz taban formları, hidrodinamik etkiler sonucu sedimentin harekete geçmesi ile olusmayabaslayan ve zaman içerisinde gelisip hareket eden dinamik sedimanter yapılardır. Birçokparametreden etkilenen bu formların olusumu ve gelisimi oldukça komplekstir. Literatürdefarklı kosullar için formül ve diyagramlar olsa da özellikle kombine akımlar altında olusandeniz taban formlarının tip ve boyutlarını tahmin eden üzerinde uzlasılmıs formül vediyagramlar henüz olusmamıstır. Projenin temel amacı, nehir-deniz etkilesim bölgelerindekombine akım alanlarının dinamiklerini ve sediment formlarının olusum mekanizmalarınıarastıracak temel bir çalısma yapmaktır. Bu baglamda, dalga ve nehir akıntısı ile olusansediment formlarının fiziksel karakterlerinin tespit edilmesi ve olusum mekanizmalarınınincelenmesi hedeflenmistir ve proje kapsamında Gediz ve B. Menderes nehir agızlarındasaha çalısmaları yapılmıstır. Saha çalısmaları kurak ve yagıslı dönemde yapılarak çalısmanınfarklı hidrodinamik kosulları kapsaması hedeflenmistir.Alınan örnek ve verilerden, arastırma kapsamında, deniz taban formlarının belirlenmesindekullanılan sedimentin özellikleri, dalga-akıntı parametreleri, askıda katı maddekonsantrasyonu, deniz suyu fiziksel özellikleri, Secchi disk derinligi, deniz taban tip veboyutları, batimetri, sonar verileri toplanmıstır. Deniz taban formlarının tip ve boyutları yerindeölçülmüs, bu ölçümler, her iki nehir agzında üç farklı zamanda dalgıç marifeti ile ve ölçeklifotograflanmıstır. Deniz taban formlarının üstten ve yandan çekilen fotografları Cografi BilgiSisteminde (CBS) metrik kartezyen koordinat sistemine oturtularak sayısallastırılmıstır.Ayrıca, deniz taban formlarını tanımlayıcı özelliklerinden bir digeri olan ve form tipininbelirlenmesinde önemli verilerden desen yapısı da yine üst görüntülemeden elde edilmistir.Mevcut tahmin modelleri kullanılarak ölçülen parametreler için kombine akımlar altında olusankısa süreli deniz taban sekillerinin boyutları hesaplanmıstır. Bu sonuçlar deniz tabansekillerinin ölçülen degerleri ile kıyaslanarak modeller performansları kıyaslanmıstır. Buna ekolarak, yine ölçülen parametreler kullanılarak mevcut faz diyagramlarından deniz tabansekillerinin tipleri tahmin edilmis ve gerçek ölçümler ile kıyaslanarak diyagramlardogrulanmıstır. Boyutsuz analiz çalısmaları yapılarak etkin parametre ve parametre gruplarıbelirlenmistir. Son olarak, anketler yapılarak alanda kullanılan teknik terimlerin türkçekarsılıkları belirlenmeye çalısılmıstır.Seabed forms are sedimentary structures, which are created by the initiation of sedimentmovements caused by hydrodynamic processes. These forms are dynamic so that they grow,reform and move in time. The generation of these forms are affected by various parametersand their formation is very complex. Even though there are formulae and diagrams for differentconditions in the literature, there isn’t still any formulae or diagram reached to a commonconsensus, especially for the determination of type and dimensions of seabed forms undercombined flow conditions. field studies were carried out at Gediz and B. Menderes river mouthsin rainy and dry periods to cover different hydrodynamic conditions.A large set of data -such as sediment properties, wave-current parameters, suspended solidconcentration, physical properties of sea water, Secchi disc depth, type and dimensions ofseabed forms, bathymetry and sonar- all of which are used in determination of seabed forms,were collected within the scope of the research. An important component of these studies werethe in-situ measurements of seabed forms. These measurements were performed by takingscaled photographs with diving at two river mouths at three different times. Top and sidephotographs of seabed forms were then referenced to a metric cartesian coordinate system inGeographic Information System (GIS) and were digitized on-screen. Texture, another commondescriptive parameter of seabed forms, which is also used to determine form types, wasobtained from digitized top views.The dimensions of the short-term bedforms, formed under combined flow, were calculatedfrom the measured parameters. Predicted bedform dimensions were compared with themeasured dimensions to evaluate the analitic model performances. In addition, the types ofbedforms were estimated from the existing phase diagrams by using the measuredparameters. Then, the diagrams are verified with actual measurements. Effective parameterand parameter groups were determined by performing dimensionless analysis. Finally, aquestionnaire surveys were conducted to determine the Turkish equivalents of technical termsused in the subject