Arkeotanatoloji ve Anadolu Arkeolojisi’nde uygulanması (Tekli birincil gömütler)

Gömüt, ölen birey için, yaşayanlar tarafından oluşturulan, mimarisi,dolgusu, ölü nesnesi, bulunduğu alan ve zamanın bileşimidir.Arkeotanatoloji, arkeolojik kazılarda açığa çıkarılan gömütlerden,iskeletlerden/insan kemiklerinden, farklı analitik yöntemler kullanılaraküretilen verilerle, geçmişte yaşamış toplumların ölü gömme uygulamalarınınbelirlenmesidir. Arkeolojik bağlamların etkileşimli olarak ele alınması,cesedin iskeletleşme sürecinin tafonomik analizi, iskelet sisteminioluşturan kemiklerin eklemlenmelerinin dağılma kronolojisi gibi analitikaraçlarla, arkeotanatoloji, farklı nitelikteki gömütlere özgü sistematikyaklaşımlar önermektedir. Yöntemin kuruluşuna 1980’lerde Fransız biliminsanları Henri Duday ve Claude Masse öncülük etmiştir. GünümüzdeFransa’da gömüt analizlerinin temelini oluşturmakta, Avrupa ülkelerindede kullanımı yaygınlaşmaktadır. Yöntem, Anadolu Arkeolojisi’nde ilkolarak Aşıklı Höyük’te kısmî olarak arazide ve Çayönü Kafataslı Bina’daaçığa çıkarılan insan kemiği kalıntılarının laboratuvar analizlerindekullanılmıştır. Arkeotanatoloji, makalenin yazarı tarafından son yıllardaIlısu Baraj Projesi kapsamında kazılan Çemialo Sırtı’nda ve İstanbul’dakiYenikapı, Pendik, Sirkeci, Sulukule, Beşiktaş ve Haydarpaşa kurtarmakazılarında bulunan gömütlerin analizinde kullanılmaktadır. Makale,birincil tekli gömütlerin kazı ve analitik araçlarına odaklanmaktadır. Farklıtipteki gömütlerden seçilen örnekler aynı zamanda arkeotanatolojikyöntemin uygulanmasında referans niteliğindedir.Burial, for the dead individual, is created by the living. It is a compound of its architecture, fill, dead object, space, and time. Archaeotanatology is the determination of burial practices of the past societies, using different analytical methods and data from archaeological burials, skeletons/human bones. With analytical tools such as the interactive handling of archaeological contexts, the taphonomic analysis of the skeletonization process of the body and the chronology of the articulation of the bones forming the skeletal system, archaeotanatology suggests that these buried objects should be examined using a special method. French scientists Henri Duday and Claude Masse pioneered the establishment of the method in the 1980s. Today, it forms the basis of burial analysis in France, and its use is becoming widespread in European countries. In Anatolian Archeology, the method was first partially used in the field at Aşıklı and in the laboratory analysis of human remains unearthed at Çayönü Skull Building excavation. In recent years, the author of the article applied archaeotanatological methods in the analysis of burials unearthed from the Çemialo Ridge excavations within the scope of the Ilısu Dam Project, and Yenikapı, Pendik, Sirkeci, Sulukule, Beşiktaş and Haydarpaşa excavations in İstanbul. This paper focuses on the excavation and analytical tools of primary individual burials. Samples selected from different types of burials can also be used as a reference in the application of the method