A Sequential Analysis of Design Criteria-Shopping Mall Typology Relationship Over Modern Shopping Malls: Konya Example

Yüksek Lisans TeziAlışveriş; temelinde tatmin olma, ihtiyaç giderme ve elde etme gibi ilkel güdülerin olduğu, insanın para harcama isteğine yanıt veren, toplum olarak bir arada yaşamaya başladıkça mekânlaşan bir eylem olmuştur. Yerleşik hayata geçilmesinden, paranın bulunmasına, üretim ve tüketim toplumunun oluşmasına kadar geçen sürede pek çok değişim ve gelişim göstermiştir. Alışveriş eylemi, günümüz insanı için çeşitli ihtiyaçların karşılandığı sosyal bir gereklilik haline gelmiştir. Tez çalışması kapsamında öncelikle alışveriş eylemi, bu eylemin mekân ile bütünleşmesi sürecinde gelişimi ve alışveriş merkezi tasarımında etken kriterler tanımlanmıştır. Daha sonra yerleşim yerlerindeki ya da binalardaki mekânsal biçimlenmenin sayısal veriler ile açıklanabildiği ve sınıflandırılabildiği mekânsal dizim (Space Syntax) yöntemi ve bu kuramın alışveriş merkezlerindeki mekân analizleri için uygunluğu araştırılmıştır. Ayrıca mekânsal dizim yöntemine özgü olan kavramlardan (bağlantılılık, bütünleşme, ortalama derinlik) bahsedilmiştir. Çalışmanın amacı geçmişten beri süregelen alışveriş merkezlerinin incelenerek günümüz alışveriş merkezlerinin maksimum fayda sağlayabilecek tasarımlarla yapılması için fikir vermektir. Bu amaç doğrultusunda Konya İli’nde modern alışveriş merkezlerine örnek olarak farklı plan tipolojisinde (dumbell, cluster ve branch) 3 alışveriş merkezi (Kent Plaza Alışveriş ve Yaşam Merkezi, Kule Site Alışveriş ve Eğlence Merkezi, M1 Konya Alışveriş ve Yaşam Merkezi) belirlenmiştir. Belirlenen alışveriş merkezleri öncelikle mimari tasarım kriterleri açısından değerlendirilmiştir. Mimari tasarım kriterleri açısından değerlendirilen alışveriş merkezleri plan şemalarının Depth mapx yazılımı üzerinden mekânsal dizim (Space Syntax) yöntemiyle analizleri yapılmıştır. Yapılan dizimsel analizler tablolar halinde 3 farklı alışveriş merkezi için karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda en kullanışlı plan tipinin dumbell plan tipi olduğu daha sonra ise cluster plan tipi olduğu ortaya çıkmaktadır. branch plan tipinde ise bazı mekânların verimsiz ve elverişsiz olduğu gözlemlenmektedir. Program analiz sonuçları ve tasarım kriterleri açısından değerlendirme yapıldığında alışveriş merkezleri şemalarından dumbell plan tipi en verimli sonuçları verdiği için yeterli koşullar sağlanabilirse bu plan tipi ile alışveriş merkezlerinin tasarlanması önerilmektedir.Shopping; It has been an action based on primitive motives such as satisfaction, meeting needs and obtaining, responding to the desire of people to spend money, and becoming more localized as they started to live together as a society. There have been many changes and developments in the period from the establishment of the settled life to the finding of money and the formation of the production and consumption society. The act of shopping has become a social necessity meeting various needs for today's people. Within the scope of the thesis, first of all, the shopping act, its development in the process of integrating this action with the space, and the effective criteria in the shopping center design were defined. Then, the spatial syntax method, in which the spatial formation in residential areas or buildings can be explained and classified with numerical data, and the suitability of this theory for spatial analysis in shopping malls were investigated. In addition, concepts (connectedness, integration, average depth) specific to the spatial syntax method were mentioned. The aim of the study is to examine the shopping centers that have existed for a long time and to give an idea to make today's shopping centers with designs that can provide maximum benefit. For this purpose, 3 shopping centers (Kent Plaza Shopping and Life Center, Kule Site Shopping and Entertainment Center, M1 Konya Shopping and Life Center) in different plan typology (dumbell, cluster and branch) have been determined as an example for modern shopping centers in Konya. The determined shopping centers were evaluated primarily in terms of architectural design criteria. The shopping mall plan schemes evaluated in terms of architectural design criteria were analyzed using the Spatial Syntax method over the Depth mapx software. The syntactic analyzes made are evaluated in tables for 3 different shopping centers comparatively. In line with the obtained data, it is revealed that the most useful plan type is the dumbell plan type, and then the cluster plan type. In the branch plan type, it is observed that some places are inefficient and unsuitable. When the program analysis results and design criteria are evaluated, it is recommended to design shopping malls with this plan type if sufficient conditions can be provided, since the dumbell plan type of the shopping mall schemes gives the most efficient results