Orta Asya'da Sovyet Dönemi Sonrası islâmî Hareketler

Buhara, Semerkand, Hive, Termez, Fergana Vadisi'nin (Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan'ın topraklarından oluşan) Kokand, Nemengan, Fergana, Andican, Hudcand ve Oş gibi büyük şehirleri, ayrıca Güney Kazakistan'ın Çimkent, Türkistan, Taraz şehirleri bir zamanlar Orta Asya'daki İslam medeniyetinin önemli ilim-kültür merkezlerinden idi ve özellikle bu şehirlerde dini eğitim kurumları vardı. 1941 yılındaki II. Dünya Savaşı'ndan önceki ateist propagandasının ideolojik çalışmalarına ilaveten Sovyet dönemindeki ibadethanelerin kapatılması kampanyasından sonra SSCB'deki İslam'ın konumu daha da zayıflamıştı. Sovyetler Birliği'ndeki Şeriat mahkemeleri kapatılmış,  dini okullar ağı artık faaliyet gösteremez hale gelmişti. Bağımsızlığını kazanan Orta Asya ve Kazakistan halkları, gelenekleri, dini ve manevi inançlarını egemenliğinin ilk günlerinden itibaren canlandırma girişiminde bulundular. Din, onlar için yalnızca ataların geleneklerinin devamı olarak değil, aynı zamanda tarihsel olarak kökü bir, dini ve medeniyeti bir olan diğer halklarla bağlarının önemli bir göstergesi idi. Sovyet döneminde İslam'a karşı uygulanan baskıcı politikalar nedeniyle, Orta Asya bölgesinde bu inancın geleneksel "yerel modeli"nin değeri önemli ölçüde azalmıştır. Yerel İslam'ın zayıflatılmasının ana noktası, geleneksel İslam'ı propaganda edecek kadroların kritik açıdan yetersiz kalmasıydı. Daha 1990'lı yılların başında, din adamlarının eksikliği ve "açık politikası"nın bölgedeki geleneksel olmayan İslamcı eğilimlerin sayısını artırabileceği konusunda anlaşmazlıklar ortaya çıkmıştı. Eski SSCB cumhuriyetlerindeki din adamlarının ve bu konuda uzmanların az olması, Sovyet sonrası insanlarda oluşan manevi boşluk nedeniyle geleneksel olmayan ve kendilerini Selefi olarak tanıtmaya çalışan İslami hareketlerin gelişerek vatandaşların arasında yayılmasına sebep oldu. Tez, konuyla ilgili çalışmalarla süreci aydınlatmaya çalışmaktadır.