Türkiye’de 1945-1950 döneminde sosyal politika ve işçi sınıfının oluşumu

ÖZETTÜRKİYE‟DE 1945-1950 DÖNEMİNDE SOSYAL POLİTİKA VEİŞÇİ SINIFININ OLUŞUMUTürkiye emek tarihinde 1945-1950 dönemi, sosyal politika alanında pek çok düzenlemenin gerçekleştiği ve çok partili yaşama geçiş yılları olması açısından önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmada sosyal politika alanındaki gelişmelerin işçi sınıfı oluşumuna ve gelişimine etkileri irdelenecektir. İşçi sınıfının oluşumu yasal, siyasal ve iktisadi süreçler çerçevesinde ve sınıflar arası ilişkiler bağlamında ele alınacaktır.Cemiyetler kanununda, sınıf esasına göre cemiyet kurulması yasağının kaldırılmasıyla sendikacılık hareketi devletten ve sermayeden bağımsız olarak faaliyette bulunarak bu dönemde kurulan sosyalist partiler ile dayanışma içinde gelişim göstermiştir. Literatürde 1946 sendikacılığı olarak adlandırılan bu dönem devletin söz konusu partileri, ilgili yayın organlarını ve sendikaları kapatması ile son bulmuştur. Hemen akabinde yürürlüğe giren 1947 sendikalar kanunu ile yasaklamalar ve sınırlamalar ile dolu olan ve CHP‟nin kontrol ve denetiminde yeni bir sendikacılık dönemi başlamıştır.Milliyetçi eğilimlerin ve anti-komünist ideolojik ortamın hakîm olduğu bu dönemde işçi sınıfının çalışma koşullarını iyileştirmeye yönelik talepleri bile komünistlik olarak nitelenmiştir. İşçi sınıfının potansiyel gücünden duyulan korkunun yanı sıra sermaye birikiminin önündeki engellerin kaldırılması için yaratıldığını düşündüğümüz bu ortamda, grevli toplu sözleşme yasağı sürdürülmüş olup, CHP güdümünde ve denetiminde sendikal faaliyete izin verilmiştir. Bütün zorlu koşullara rağmen işçi sınıfı, grev, miting, iş ihtilafı çıkarmak, dilekçe verme, valiliğe yürüme gibi eylemler geliştirmiş ve sosyal politika alanına toplumsal özne vasfı ile müdahil olmaya çalışmıştır.Anahtar kelimeler: emek, emek tarihi, işçiler, işçi sınıfı, işçi-işveren ilişkileri, işçi hareketleri, sendikalar, sermaye, sermaye birikimi, sınıf bilinci, sınıf mücadelesi, sınıf oluşumu.iiiABSTRACTTHE SOCIAL POLICY AND THE MAKING OF WORKING CLASS DURING THE YEARS 1945-1950 IN TURKEY1945-1950 period has a very important place in the labor history of Turkey as many regulations were issued in the area of social policy and transition to multi-party system has been realized. In this study, the effects of developments in the area of social policy over the formation of working class will be examined. The formation of working class will be discussed within the scope of legal, political and economic processes and relations between the classes.After the ban for parties established based on classes in the law of associations has been lifted, the trade unionism movement displayed activity independent from government and capital, and developed in solidarity with the socialist parties established in those years. This period, entitled as 1946 trade unionism in literature has ended with the closing of the said parties, related publications and trade unions. With 1947 law of trade union which came into force subsequently, a new trade unionism era has begun that was full of bans and restraints and under the control and inspection of CHP.In this era where nationalist trends and anti-communist ideology dominated, even the demands aimed to improve the working conditions of working class has been characterized as communism. In this environment, we consider to be developed as a result of the fear from the potential power of working class as well as the desire to eliminate the barriers to capital accumulation, the ban for collective bargaining with strike was resumed and union activities governed and controlled by CHP were allowed. In despite of this striving conditions working class has developed protests like strike, meeting, arising conflicts in work, grant petition, walking to governorship and tried to be an intervener with its social subject character.Key words: labor, labor history, workers, working class, employee-employer relations, working class movement, trade unions, capital, capital accumulation, class consciousness, class struggle, class formation