İköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinlerde düşünme becerilerinin incelenmesi

ÖZETBu çalışmada ilköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinlerde düşünme becerilerinin kullanılmasına ilişkin durumu ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu bağlamda bilim insanlarınca en çok kabul gören iki temel düşünme becerisi; eleştirel düşünme becerisi ve yaratıcı düşünme becerisinin ilköğretim birinci kademe Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinlerde yer alma düzeyi incelenmiştir. Doküman incelemesi metoduyla yapılan bu araştırmada eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme becerilerinin örneklemi oluşturan metinlerde yer alma düzeyi, bu düzeyin sınıflara ve yayınevlerine göre gösterdiği farklılık saptanmaya çalışılmıştır.Milli Eğitim Bakanlığı tarafından ilköğretim okullarında okutulması kararlaştırılan Türkçe ders kitaplarından, her sınıf seviyesi için biri MEB yayınlarına, diğeri farklı bir yayınevine ait olmak üzere 2 adet ders kitabı seçilmiş, toplam 10 adet ders kitabında yer alan toplam 103 tane öyküleyici metin araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Araştırmada kullanılan ölçekler, araştırmacı tarafından uzman görüşleri doğrultusunda oluşturulmuştur. İki ayrı ölçek kullanılmıştır:1.Eleştirel düşünme becerisinin kullanılmasına ilişkin durum ölçeği 2.Yaratıcı düşünme becerisinin kullanılmasına ilişkin durum ölçeği Araştırmanın örneklemini oluşturan ders kitaplarındaki öyküleyici metinler araştırmacı tarafından belirlenerek tek tek okunmuş, eleştirel düşünme becerisi ve yaratıcı düşünme becerisine gönderme yapan ifadeler belirlenerek ilgili ölçeklere işaretlemeler yapılmıştır. Bu işaretlemeler doğrultusunda elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesi yapılmış, gerek sınıf gerek yayınevi bazında düşünme becerilerinin kullanım durumu ortaya konmuştur.Elde edilen sonuçlara bakıldığında; eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerinin, özel yayınevleri tarafından basılan ders kitaplarındaki öyküleyici metinlere oranla MEB yayınları tarafından basılan Türkçe ders kitaplarında yer alan öyküleyici metinlerde daha fazla kullanıldığı görülmüştür. Sınıf düzeyine göre durum incelendiğinde ise; MEB yayınlarına ait ders kitaplarında düşünme becerilerinin kullanımı 1. sınıftan 5. sınıfa doğru artış gösterirken, özel yayınevlerine ait ders kitaplarında düzenli bir artış görülmemektedir. Elde edilen sonuçlar ders kitapları hazırlanırken düşünme becerileri konusuna gereken önemin verilmediğini, seçilen metinlerin öğrencilere eleştirel düşünme becerileri kazandırma ve onları yaratıcılığa teşvik etme yönleriyle değerlendirilmediğini ortaya koymuştur.Bu çalışma sonucunda, ders kitaplarına metin seçimi yapılırken göz önünde bulundurulan diğer kriterlerin yanında metnin düşünme becerileri kazandırma yönünden yeterli nitelikte olup olmadığının da dikkate alınması, düşünme becerileri kazandıracak etkinliklere öğretim programında ve ders kitaplarında ayrıntılı olarak yer verilmesi önerilmektedir.Anahtar Kelimeler: Eleştirel Düşünme Becerisi, Yaratıcı Düşünme Becerisi, Öyküleyici Metin, Ders KitabıABSTRACTIn this study, using thinking skills situation was executed on narrative stories at elementary school Turkish books. With this context, rate of the critical and creative skills , which takes part in and are accepted by science people most, were investigated on elementary school Turkish lesson books. In this study which was done with the method of reviewing documentaries, level of critical and creative skills taking part in sample texts and the level which is changed according to the classrooms and publishers‘ difference was tried to determined.For each level of classrooms, from among the Turkish books, which were chosen by Ministry of Education to be studied on elementary schools, two books which one of them must be belong to Ministry of Education were chosen and 103 narrative texts from total 10 lesson books constituted sample of this study.Scales used at this investigation were generated from expert views by the researcher. Two different scales are used:1.Case scale regarding of using critical thinking skill2.Creative scale regarding of using creative thinking skillThe narrative texts on lesson books that formed sample of investigation were determined and were read particularly. In addition after phrases ,which are related to critical and creative skills, had been determined, related scales were marked. With the line of marks, gathered data's were examined statistically and using of thinking skills were executed on the basis of not only classroom but also publisher.When looked at gained results, thinking and critical skills are used more on Turkish books of Ministry of Education than private publishers. Also when issue was examined according to classroom level, using thinking skills on books of Ministry of Education is increasing from 1 to 5 when compared to private publishers. When looked at the gained results, the subject of using thinking skills on narrative texts in Turkish lesson books aren’t considered important and while lesson books are being constituted, the chosen texts aren’t examined with the aspects if the chosen texts redounds the thinking critical skills or the chosen texts encourages students for creativity.With the results of this study, it is suggested that while choosing text for lesson books, not only the other criterions but also if text is enough to get gain thinking skills should be considered. In addition it is suggested that the activities which will get thinking skills gained should be given in detail both teaching programs and lesson books.Key Words: Critical Thinking Skill, Creative Thinking Skill, Narrative Texts, Lesson Books