Onaltıncı yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti'ndeki mehdîlik hareketleri

Anahtar Kelimeler : Mehdîlik, Ehl-i Sünnet, Şiî, Osmanlı, İran-Safevî, Kızılbaş ÖZET ONALTINCI YÜZYILIN İLK ÇEYREĞİNDE OSMANLI DEVLETİ’NDEKİ MEHDÎLİK HAREKETLERİ Mehdîlik yüzyıllardır İslam dünyasında tartışılan bir konudur. Bu inancı kabul edenler yanında kabul etmeyen İslam alimleri de olmuştur. onların bu inancı kabul ya da reddederken en büyük dayanakları bu konuda zikredilen hadis-i şeriflerdir. Alimlerin bir kısmı bu konudaki hadisleri sahih kabul etmiş bir kısmı ise çeşitli senet ve metin tenkidine tâbi tutarak reddetmiştir. Bu konuda Ehl-i Sünnet alimleri arasında bir fikir birliği olmadığı gibi Şiî fırkalar arasında da ortak bir görüş mevcut değildir. Bu inanç Ehl-i Sünnette itikâdi bir esas teşkil etmez; fakat Şiî fırkaların bazılarının inançlarının temelini oluşturur. Onaltıncı yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti’ndeki mehdîlik hareketlerine baktığımızda bu hareketlerin İran-Safevî taraftarı olan Kızılbaş eğilimli kişilerce çıkarıldığını ve devlete karşı bir isyan niteliği taşıdığını görürüz. Bu hareketlerin ortaya çıkmasında ve devlete büyük zararlar vermesinde uzun bir tarihi sürecin oluşturduğu bir çok sebep mevcuttur. Neticede isyanların meydana gelmesine emin hazırlayan süreci göz ardı eden devlet erkanının yüzünden Anadolu halkının bir kısmı devlete muhalif hareketlerin içerisinde yer almış, bu durum ise bir çok kanın akmasına ve devlette düzenin bozulmasına sebebiyet vermiştir. Keywords : Mahdism, Ahlu Alsunnah and Aljamah, Shi’i, İranian-Safavid, Qizilbash ABSTRACT MAHDİSM MOVMENTS İN THE OTTOMAN STATE ON THE FİRST QUARTER OF THE SİXTEENTNH CENTURY Mahdism is debated issue for centuries in the word of İslam. This belif is accepted by some scholars and rejected by othor in the İslam world their acceptance and rejection in this regard refe to the biggest basis of the hadith sheriff that related to this issue. Some of these scholars have accepted it as sahih(true) hadith but other have criticised and rejected it because of the various securities and text. There is no common opinions among Ahlu Alsunnah and Shi'ite abaut this belife. Ahlu Alsunnah in this belife does not constitute a basis belief but some of the Shi'ite considers it as the foundation of faith. If we look at Mahdism movments in the first quarter of the sixteenth century we see İran- Safavid and Qizilbash fans with their tendency to rebellion against the state. The emergence of these movements causes a large losses to the state for long time and there are many causes for that. As a result many rebillions have occured but statesmen have ignord that push some of Anatolian people to take place in the opposition movment that causes the flow of blood and corruption in the state