İkinci Meşrutiyet dönemi İslam Mecmuası’ nda din sosyolojisi konularıyla ilgili tartışmalar

Tez ÖzetiTezimizin ismi, "İkinci Meşrutiyet Dönemi İslam Mecmuası'nda Din Sosyolojisi Konularıyla İlgili Tartışmalar"dır. Dolayısıyla tezimizin araştırma sahası, 1914-1918 yılları arasında 63 sayı olarak yayınlanmış olan İslam Mecmuası'dır.Tez üç bölümden oluşmaktadır. Birinci ve ikinci bölüm dönemin siyasi ve fikri analizine ayrılmış, İslam mecmuasında ele alınan meselelerin daha iyi anlaşılabilmesini sağlamak açısından dönemin siyasi ve fikri durumu özetlenmeye çalışılmıştır. Siyasi olarak, Osmanlı tarihinde önemli bir milat olan Tanzimat Fermanı'nın ilanını takip eden dönem ele alınmış ve bununla ilgili olarak; Osmanlıda Reform Çabaları ve Tanzimat Fermanı; 1859 Islahat Fermanı ve Yeni Osmanlılar; Birinci Meşrutiyet ve 1876 Anayasası ve İkinci Meşrutiyet Dönemi alt başlıklarında konu işlenmeye çalışılmıştır.Dönemin fikri yapısının analizi olarak da, yine Tanzimat sonrası ortaya çıkan dört önemli fikir akımı olan; Osmanlıcılık; İslamcılık; Türkçülük ve Batıcılık akımları incelenmiştir.Tezin ikinci bölümü, İslam Mecmuası'nın çıkışı, yazarları ve ele alınan konular alt başlıklarıyla derginin kimlik ve karakterine ayrılmıştır. Bu bölümde öncelikli olarak derginin kimliği üzerinde durulmuş, nasıl bir fikri zemine oturduğu, kimler tarafından desteklendiği, dergide hangi isimlerin yer aldığı ve bunların nasıl bir düşünce yapısına sahip oldukları gibi meseleler ele alınmış ve son olarak da, derginin tümüne yönelik konu başlıkları sunulmuştur.Üçüncü bölüm tezin esas bölümünü oluşturmaktadır. "İslam Mecmuası'nda Ele Alınan Dini-Sosyal Meseleler" başlığını taşıyan bu bölümde, İslam Mecmuası, yedi ana başlık altında din sosyolojisi açısından incelenmeye çalışılmıştır."Dini İlimlere Sosyolojik Yaklaşım" başlığı altında, Ziya Gökalp'in Fıkıh ve sosyolojiyi sentez etme çabasına yönelik ortaya koyduğu tez ele alınmaktadır. Yine aynı başlık altında, Gökalp'in tezine benzer bir yaklaşımla M. Şerafettin (Yaltkaya) tarafından ortaya koyulan, Kelam ve sosyolojiyi sentez etme çabası değerlendirilmiştir."İslam Toplumunda Islahat ve Teceddüt" başlığı altında, dergide İslama ve islam alemine yönelik kaleme alınan yazılar ele alınmıştır. Genel olarak "Müslümanlar neden geri kalmıştır?" sorusuna cevapların arandığı ve sebeplerinin ortaya koyulduğu bu yazılarda aynı zamanda çözüm yolları da sunulmuştur."Dinin Sosyal Fonksiyonları" başlığında, özellikle, Gökalp tarafından kaleme alınan, Dinin sosyal vazifelerine yönelik yazılar değerlendirilmiştir."Din, Siyaset, Hukuk ve Değişim" başlığı altında, Gökalp, Halim Sabit ve Mansurizade Said gibi dergi çizgisinde önemli yere sahip yazarların din ve hukuk ayrılığını öngören, diyanet projesinden, mahkemelerin ayrılması gerektiği görüşüne kadar dile getirdikleri bir çok dini, siyasi ve hukuki mesele değerlendirilmeye çalışılmıştır. "Milli Kimlik ve Din" başlığı altında, İslam Mecmuası'nda, Musa Kazım tarafından kaleme alınan "İslam ve Terakki" yazısının başlattığı "Din ve Milliyetçilik" tartışması ele alınmıştır."Kadının Toplumdaki Yeri" başlığında ise, kadınların toplumdaki statüsü ve modernleşme karşısındaki tavrı meselesi değerlendirilmeye çalışılmıştır.Son olarak, "İslam Terbiyesi ve Ahlak" başlığı altında ahlaka ve dini terbiyeye yönelik makaleler ele alınmıştır.Subject of my thesis is, "Debate About Religious Sociology In Islam Journal in II. Constitutional Monarchy Period". So area of my thesis' research is , Islam Journal which was published in 63 issues in between 1914 and 1918.The thesis has three section. First and second parts are about political and intellectual analysis of the period. In order to comprehend the subjects covered in the journal clearly I have tried to summarize the period's political and intellectual state. The period succeeding the proclamation of Tanzimat, which is an important milestone in Ottoman history, is covered politically and furtherly, reform efforts of Ottoman Empire and proclamation of Tanzimat, 1859 Islahat Fermani and New Ottomans, I. Constitutional Monarchy and constitution of 1876 and II. Constitutional Monarchy is covered throughout in this text.As a intellectual analysis of the period, four important intellectual movements, namely Ottomanism, Islamism, Turkism and Westernizing movements, are also covered.In the second part of the thesis, start of Islam Journal, authors and the subjects of the issues are covered as a identity and character of the journal. Firstly I dwelled upon the identity of the journal or in other words the second part covers, on which intellectual bases it is built on, by whom it is supported, which names took place in it and what kind of thoughts they have.Main part of the thesis is third section which has the section heading of "Religios and Social topics covered in Islam Journal". In this part , the journal is analysed under seven main sections by means of religious sociolgy."Sociological Approach of Religious Sciences" section, has a subject of Ziya Gokalp's effort for synthesis of the "Fikih" and Sociology. And again in this section, in a manner like Ziya Gokalp's thesis, efforts of M. Serafettin (Yaltkaya) on synthesis of Kelam and Sociology is covered.Under the topic of "Reform and Renovation in Islam Society", articles about Islam and Islam Worldare covered. "Why is The Muslim World Underdeveloped?" question is answered and the cause of this situation is analysed and some solutions are presented In general in the next section.Under the topic of "Social Functions of Religion", articles especcially written by Ziya Gokalp, which are about social duty of religion are covered."Religion, Politics, Law and Reform" section covers numerous matters of religion, politics and law such as articles of Gokalp, Halim Sabit and Mansurizade Said, who are important contributers for the journal, which is about separation of religion and law. In this articles the project of "Diyanet", seperation of law and religion, seperation of law courtes are analysed. "National Identity and Religion" section is about the debate of "Religion and Nationalism" which was started by the article of "Islam and Improvement" written by Musa Kazim."Woman's place in society" section covers the position of women in society and subject of their movements against modernism. In the last section of "Islam Ethics and Morals" the articles of the ethics and morals are covered