Tıbbi müdahaleye rızanın ceza hukuku açısından incelenmesi

ÖZETRızanın hukuk düzeni içindeki yeri ve etkisinin ne olduğu çok eski dönemlerden beri hukukçuları uğraştıran bir sorun olmuştur. Rızanın etkisi geçmişte her alanda kabul edilmiş olsa da, günümüzde daha sınırlı konularda geçerliliği kabul edilmektedir. Asıl olan kanunen üzerinde tasarrufta bulunabilme olanağının tanındığı haklar açısından ve belli şartlar altında rızanın geçerli olmasıdır. Yaşam, sağlık ve vücut tamlığı gibi önemli hakları ihlal eden tıbbi müdahaleler açısından rıza, büyük önem taşımaktadır. Kanunun aradığı diğer şartlarla birlikte ilgilinin rızası, müdahaleyi hukuka uygun hale getirmektedir. Aksi halde hem fiil hukuka aykırı olmakta ve hem de müdahaleyi gerçekleştirenler açısından sorumluluk söz konusu olmaktadır. Sorumluluk ceza hukuku alanında yaptırım uygulanması şeklinde kendini göstermektedir. Hukuka uygunluk nedeni olarak kabul edilen rıza, belli şartları yapısında taşımalıdır. Öncelikle rıza gösterenin, gösterdiği rızanın kapsam ve sonuçlarını anlayabilmesi gereklidir. Rıza, rıza gösterme hakkına sahip kişi tarafından, baskı ve zorlama altında kalmadan açıklanmalı ve serbestçe tasarrufta bulunulabilecek bir hakka ilişkin olmalıdır. Ayrıca ilgilinin, hekim tarafından aydınlatılması gereklidir. Bu şartların eksikliği hekimin kast ya da taksirinden dolayı sorumluluğunu ortaya çıkartır. Yürürlükteki Türk Ceza Kanunu'nda rıza, genel anlamda hukuka uygunluk nedeni olarak düzenlenmemiş, ancak kimi suçlarda rızanın yokluğu, hukuka aykırılık açısından zorunlu olarak aranmıştır. 1997 Tasarısı ise rızayı, genel hukuka uygunluk nedenleri arasında düzenlemiştir. Kanaatimizce sadece belli konularda geçerliliği kabul edilen rızaya ilişkin olarak genel anlamda bir kural yerine, rızanın hukuka uygunluk nedeni olduğu suçlara ilişkin olarak düzenleme yapılması daha yerinde olacaktır. CONCLUSIONThe situation and the effect of the consent in the legal system have caused lots of problems to the legislators, beginning from very old times.Although in the past the effect of the consent was accepted almost in all areas, today its validity is accepted only for limited subjects.It is accepted that; consent is valid only for the rights of which are allowed to be used by the law and under the determined conditions.The consent has an importance for the medical intervention, which breaches the rights of life, health and the integrity of the body. Together with the other conditions that the legislation requests, the consent of the interested person brings the intervention in the line of the legislation. Otherwise the action will become illegal and in the meantime a responsibility will come out for the people who intervene. The responsibility shows itself as a sanction in the criminal law.The consent, which is a condition for the legal appropriateness, must have some conditions in its structure. First of all the consent owner, has to be able to understand, the content and result of its consent. The consent must belong to a right that the person is authorized to use it and must be declared by the person, who has the right to show the consent and the declaration has to be done without having any pressure and being forced. Also the doctor must inform the interested person. The missing of these conditions is causing the criminal responsibility of the doctor depending on intention and negligence.According to the Turkish Criminal Code, which is currently in the force, the consent is not accepted as a reason of the general legal appropriateness, but in some crimes, the missing of the consent, is obligatory asked as a condition for the legal appropriateness. The 1997 draft code is accepted the consent as general legal appropriateness. In our opinion, instead of having a general rule for the consent that is accepted only for certain subjects, it would be better to have certain rules for the crimes that consent is a legal appropriateness