İbn Ebi Şeybe’ nin Ebu Hanife’ ye itirazları

ÖZETNasları anlama ve değerlendirmede başlangıçtan beri varlığını sürdüregelen ehl-i re'y ve ehl-i hadis yaklaşımları, İslâm düşüncesinde derin etkiler bırakmış, temel İslâmî ilimlerle ilgilenen hemen hemen her ilim adamı bu tartışmaların içinde yer almış ve bu tartışmalar çok sayıda araştırmaya konu teşkil etmiştir. İbn Ebî Şeybe'nin Ebû Hanîfe'ye İtirazları adlı bu tezimiz, ehl-i re'y ve ehl-i hadis yaklaşımlarını ele alan fıkhu'l-hadis alanında yapılmış bir araştırmadır. Çalışmamızda her iki ekolün önde gelen isimlerinden birer temsilci konumundaki İbn Ebî Şeybe ile Ebû Hanîfe arasında cereyan eden ihtilaflar ele alınarak konuya açıklık getirilmeye gayret edilmiştir.Tez giriş, iki ana bölüm, bir metin bölümü, sonuç ve bibliyografyadan oluşmaktadır. Giriş kısmında konunun mahiyeti, kaynakları ve takip edilen metottan söz edilmiş, ehl-i re'y ve ehl-i hadisin tespitine çalışılmıştır. Birinci bölümde, İbn Ebî Şeybe'nin Ebû Hanîfe'ye itiraz ettiği hadisler fıkhî konulara göre tasnif edilerek itirazların ana konuları tespit edilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde, İbn Ebî Şeybe'nin Ebû Hanîfe'ye itirazlarının başlıca sebepleri ele alınmıştır. Metin bölümünde ise İbn Ebî Şeybe'nin Ebû Hanîfe'ye itiraz ettiği hadislerin orijinal metinlerine senetleriyle beraber yer verilmiş ve her hadisin tahrici ile her konunun değerlendirilmesi yapılmıştır.Tezimizde bu sahada yapılan diğer çalışmalardan farklı olarak ileri sürdüğümüz temel düşünce, bazı hadislerin Ebû Hanîfe'ye ulaşmamış olmasını, Ehl-i re'y ve ehl-i hadisin önde gelen isimlerinden İbn Ebî Şeybe ile Ebû Hanîfe arasındaki ihtilafın temel sebebi olarak görmemiz ve bunu ispat etmeye çalışmamızdır. Bu hususa daha önceki bazı araştırmalarda da kısmen işaret edilmiş, fakat ispat yoluna gidilmemiştir. Bu çalışmada ise bir yandan hadis rivâyetinin gelişim seyri tetkik edilmek, diğer yandan da Ebû Hanîfe ve İbn Ebî Şeybe'nin yaşadıkları dönem ile o günün sosyo-kültürel koşulları araştırılmak suretiyle Ebû Hanîfe'nin, bütün İslâmî bölgelere yayılmış olan hadislerin henüz bir arada toplanmadığı oldukça erken bir dönemde yaşadığı, dolayısıyla onun diğer müctehidler gibi bazı bölgedeki hadislere ulaşamadığı örnek ve delilleriyle ispat edilmeye çalışılmıştır.ABSTRACTThe Objections of Ibn Abi Shayba to Abu HanifaSince the early history of Islam, the Ahl al-Hadith and the Ahl al-Ray approaches to the interpretation and critique of religious texts had made a significant impact on Islamic taught. Almost all students of basic Islamic disciplines have been involved in these discussions. They have also been subject for many studies in our time. The present thesis, The Objections of Ibn Abi Shayba to Abu Hanifa, is a study in the field of Fikhu'l-hadith focusing on the comparative study of the Ahl al-Hadith and the Ahl al-Ray approaches. The study, by analyzing the disagreement between Abu Hanifa and Ibn Abi Shayba, two leading scholars in each camp, aims to shed more light on the issue The thesis consists of two major chapters, one chapter with texts, conclusion and a bibliography. In the Introductory Chapter, the issue, its sources and the methodology used in the research are introduced. In the First Chapter, the major points of objection by Ibn Abi Shayba are determined by classifying the ahadith according to the themes. In the Second Chapter, the most important reasons that made Ibn Abi Shayba object Abu Hanifa are explored. In the Chapter with texts, the original texts of the ahadith Ibn Abi Shayba used in his objections against Abu Hanifa are analyzed concerning both the textual aspects and the chain of narration.This thesis argues that the cause of the scholarly conflict between Abu Hanifa and Ibn Abi Shayba can be attributed to the unfamiliarity of Abu Hanifa to the ahadith narrated by Ibn Abi Shayba because these particular ahadith had not reached Abu Hanifa. This issue has already been raised by some earlier works but has not been completely documented in a convincing way. Yet this study demonstrates, through a vigorous analysis of the social and cultural conditions of the period in which the two scholars lived, that since Abu Hanifa spent his life in an early period of Islam in which the ahadith did not completely disseminate everywhere. This claim is demonstrated on concrete examples