Etkileri ve sonuçları itibariyle varlık vergisi

Türkiye Cumhuriyet dönemi maliye tarihinin üzerinde en çok spekülasyon yapılan ve tartışılan konularının başında, Kasım 1942'de çıkarılan Varlık Vergisi Kanunu ve uygulaması gelmektedir.Varlık Vergisi olağanüstü koşullarda ve belirli amaçları gerçekleştirmek için uygulanmış bir kanundur. İkinci Dünya Savaşı koşullarında gelir sağlama amacının yanında, para arzını azaltmak, ihtikarla mücadele, aşırı kazancı vergilemek, fiyat artışlarını önlemek için yapısal değişimleri gerçekleştirecek bir kurtarıcı olarak görülmüştür. Varlık Vergisi uygulaması yaklaşık 16 ay yürürlükte kalmıştır. 15.03.1944 tarihli ve 4530 nolu Varlık Vergisi Bekayasının Terkine Dair Kanun ile tasfiye edilmiştir. Varlık Vergisi uygulaması hükümetin savaş yıllarındaki mali zorluklara kalıcı bir çözüm getirmesi ve bozulan gelir ve servet dağılımını düzeltmesinden çok birçok yerli gayrimüslim tacir ve sanayiciyi perişan etmesiyle sonuçlanmıştır. Bunların varlıklarının bir bölümü vergi nedeniyle devlete aktarılırken önemli bir bölümü de Müslüman-Türk zenginlerin eline geçmiştir. Uygulama tedavüldeki para hacminide azaltmamıştır. Varlık Vergisi'nin resmi gerekçeleri dışındaki amaçlarından biride piyasadaki Türk tüccarlarının etkinliğinin artmasını sağlamak olmuştur. Varlık Vergisinin kanunlaşması öncesine bakıldığında azınlık tüccarlarının ekonominin dış ticaret ve iaşe alanlarında etkin oldukları görülmektedir. İşte bu nedenle Varlık Vergisinin azınlıkları hedeflemesi ilk bakışta doğru gibi görülmektedir. Ancak vergide genellik ilkesini hiçe sayan ayrımlar Varlık Vergisi'ni haksız bir uygulama haline getirmiştir.Görüldüğü gibi Varlık Vergisi ile resmi olarak amaçlananların hiçbirisi gerçekleşmemiştir. Bunun yanında zararları olmuştur. Birçok insan işinde gücünden koparılmakla kalmayıp, bunların bir kısmı yasal işlerden karaborsa faaliyetlerine itilmiştir. Böylece Varlık Vergisi tasarlayıcılarının kısıtlamayı ummuş oldukları yasadışı işlere katılım artmıştır