Bir beşeri coğrafyacı olarak İbn Haldun

ÖZETİlkçağ ve modern dönem arasında bir köprü vazifesi gören Ortaçağ coğrafyacılarından İbn Haldun, 1332’de Tunus şehrinde doğdu. Hayatı boyunca birçok önemli görevde bulunan büyük düşünür; vezirlik, kâtiplik, şeyhlik ve kadılık gibi vazifeler yaptı. Ömrünün büyük bir kısmını Mağrip, Endülüs ve Mısır’da geçirmiş, bu süre zarfında Kuzey Afrika’nın büyük bir bölümüne seyahatler yapmıştır. Hayatının son yirmi dört yılını geçirdiği Kahire’de 1406 yılında vefat etmiştir. Birçok Ortaçağ âlimi gibi İbn Haldun da farklı ilimlerle meşgul olmuş; coğrafya, tarih, ekonomi, felsefe, sosyoloji, edebiyat ve siyaset gibi alanlarda çeşitli görüşler ortaya koymuştur. Tez çalışmasında İbn Haldun’un beşeri coğrafya görüşlerine yer verilmiştir. Bu bağlamda, İbn Haldun’un Kitâb’ül-İber adlı umumi tarihe dair eserine giriş mahiyetinde yazdığı ve çoğu zaman müstakil bir eser olarak telakki edilen Mukaddime isimli eseri ele alınmıştır. Mukaddime’de yer alan yedi iklim bölgesi, coğrafi determinizm, iskân coğrafyası, siyasi coğrafya ve iktisadi coğrafya konuları coğrafi bakış açısı ile alınmış, bunların modern coğrafyadaki karşılıkları verilmiştir. Aynı zamanda İbn Haldun’un görüşleriyle kendisinden asırlar sonra ortaya çıkan modern coğrafyadaki görüşler ile mukayese edilmeye çalışılmıştır. Bu bakımdan, tezde benzerlikler ve farklılıklar üzerinde durulmuştur.Anahtar Sözcükler: İbn Haldun, Beşeri Coğrafya, Yedi İklim Bölgesi, Coğrafi Determinizm, İskân Coğrafyası, Siyasi Coğrafya, İktisadi CoğrafyaABSTRACTIbn Khaldun, is one of the medieval geographer who serves as a bridge between antiquity and the modern era, was born in Tunis in 1332. The great thinker has made many important task through his life such as; vizier, clerk, sheikh and judge. He spent most of his life in Maghreb, Andalusia, Egypt and during this period, he travelled a large part of North Africa. In 1406, he died in Cairo where he spent the last twenty-four years of his life. Like many Medieval scholars, Ibn Khaldun has interested in different sciences and he has revealed various opinions in such as; geography, history, economics, philosophy, sociology, literature and politics. In the thesis, the human geography views of Ibn Khaldun have been discussed. In this context, Ibn Khaldun's Muqaddimah, which is an introduction to Kitâb’ul Iber (general history) and usually considered as an independent study, has been analyzed by geographical perspective. The subjects in Muqaddimah such as seven climate regions, geographical determinism, settlement geography, political geography and economic geography are taken by geographical perspective and they have been compared with modern geography. Ibn Khaldun's geographical ideas have been tried to compare with the views in modern geography that emerged hundreds of years after him. Therefore, the thesis focuses on the similarities and differences between Ibn Khaldun’s views and modern geography. Keywords: Ibn Khaldun, Human Geography, Seven Climate Regions, Geographical Determinism, Settlement Geography, Political Geography, Economic Geograph