h.1008-1009/m.1599-1600 Tarihli b-18 numaralı Bursa şer‘iyye sicilinin tasnifi ve fıkıh ilmi açısından tahlili

İnsanların haklarını koruyup adaleti tevzi edecek olan “Adli Yargı Birimi” bir devletin en önemli müesseselerinden biri sayılır. Bu sebeple asr-ı saadetten itibaren İslam devletlerinde daima adaletin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için her türlü tedbir alınmıştır. Bu tedbirlerden birisi mahkeme kayıtlarının tutulmasıdır. Osmanlı devletinde Şer‘iyye Sicilleri, gayet sağlıklı bir şekilde tutulup günümüze ulaşmıştır. Söz konusu Siciller, İslam tarihi ve özellikle Fıkıh ilmi tarihi açısından büyük bir önem arz etmektedir. Ayrıca bu siciller, Fıkıh ilminin, teorinin ötesinde pratikte kendi muhitinde ve mantığında mükemmelen uygulandığını gösteren en bariz vesikalarıdır. Bu siciller arasında, İstanbul Şer‘iyye Sicillerinden sonra sayı ve muhteva zenginliği ve en eski tarihli defterlerin günümüze ulaşması bakımından Bursa Şer‘iyye Sicilleri ikinci sırayı almaktadır. Çalıştığımız Bursa Şer‘iyye Sicili, Milli Kütüphane’de B-18 numara ile kaydedilmiş olup h. 1008-1009/m.1599-1600 yıllarında Bursa’da “Şer‘î Mahkeme’ye” intikal eden dava, hüccet ve fermanları içermektedir. Bu çalışmada, öncelikle sicil, imkan nisbetinde hatasız bir şekilde okunup bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Bu esnada konu taraması yapılarak dizin oluşturulmuştur. Akabinde Arapça kayıtlar Türkçe’ye tercüme edilmiş, Osmanlıca kayıtlar transkripsiyon işaretleri kullanılarak latinize edilmiştir. Nihayet ilgili dönemde en çok başvurulan Hanefi fıkıh kaynaklarına dayanılarak kayıtlar tahlil edilmiştir.--------------------Judiciary which protects the human rights and supposed to be dispensing justice is one of the most important institutions in a state. Therefore, ever since the time of the prophet, every necessary step was taken in order to provide justice throughout islamic history. One of these steps was to keep registers. Kadi registers of the Ottomans were carefully kept and passed down to us. These regiters are very important for the history of islamic jurisprudence. Besides, these registers are very obvious documents as to how islamic jurisprudence, not in theory but in practice, was smoothly implemented in its own enviroment and logic. Among these registers, kadi registers of Bursa are second after kadi registers of Istanbul, as far as both quantity - quality and the oldest dated ones are concerned. The register of Bursa that we have studied was kept by the number B-18 in The National Library and includes cases, deeds and imperial orders handled by kadi court of Bursa.In our study, the register was first read as accurate as possible, then written in digital format. Then Arabic registers were translated into Turkish, and Ottoman registers were transliterated into latin script. Finally, these registers were examined in the light of the most favored Hanefi sources of the period concerned