Travma sonrası bilişler ile somatizasyon arasında duyguların aracı rolü

Bu araştırmada en az bir ya da daha fazla travmatik deneyimi bulunan yetişkin bireylerde, travma sonrası bilişler ve somatizasyon düzeyleri arasındaki ilişkide duygu yönetme becerileri ile olumsuz duygulanımın sıralı aracı rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Buna yönelik olarak travma sonrası bilişler, duygu yönetme becerileri ve olumsuz duygulanımın somatizasyon düzeyi üzerindeki doğrudan, dolaylı ve toplam etkileri test edilmiştir. Bu araştırmanın çalışma grubu uygun örneklem yöntemi ile oluşturulmuş olup, en az bir ya da daha fazla travmatik yaşam deneyimine sahip olma ölçütünü karşılayan 397 kadın, 94 erkek ve 3 herhangi bir cinsiyet belirtmeyen toplamda 494 katılımcı çalışma grubunu oluşturmaktadır. Bu araştırmada veriler 2020 Ağustos ayı içerisinde çevrimiçi formlar kullanılarak, gönüllülük ve gizlilik esasına göre toplanmıştır. Katılımcıların kişisel ve demografik bilgilerini elde etmek için araştırmacı tarafından geliştirilen Kişisel Bilgi Formu; katılımcıların travma deneyimlerini taramak için Foa, Cashman, Jaycox, and Perry (1997) tarafından geliştirilen, Işıklı (2006) tarafından Türkçe’ye uyarlanan Travma Sonrası Stres Tanı Ölçeği’nin 1. Bölümü; katılımcıların travma sonrası bilişlerini incelemek için Foa ve diğ. (1999) tarafından geliştirilen, Yetkiner (2010) tarafından Türkçe’ye uyarlanan Travma Sonrası Bilişler Ölçeği; katılımcıların duygu yönetme becerilerini ölçmek için Çeçen (2002) tarafından geliştirilen Duyguları Yönetme Becerileri Ölçeği; katılımcıların olumsuz duygulanım düzeyini belirlemek için Watson, Clark ve Tellegen (1988) tarafından geliştirililen ve Gençöz (2000) tarafından dilimize uyarlanan Pozitif ve Negatif Duygusallık Ölçeği; son olarak katılımcıların somatizasyon düzeyini belirlemek için Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri’nin (MMPI) Somatizasyon Bozukluğu ile ilgili maddeleri esas alınarak Dülgerler (2010) tarafından uyarlanan Somatizasyon Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada veriler makro eklentili ve lisanslı SPSS 21 bilgisayar programı kullanılarak analiz edilmiştir. Veriler analiz öncesi normallik testlerinden geçirilerek, çalışmaya uygunluğu incelenmiş ve parametrik testler ile çalışmaya devam edilmesi uygun görülmüştür. Bu araştırmada yapılan fark testlerinden elde edilen bulgulara göre, travmatik bir deneyim sonrası erkekler kadınlara göre daha yüksek olumsuz biliş sergilemektedir. Gelir düzeyinin düşük olması ise travma sonrası olumsuz bilişler geliştirme ve somatizyon açısından risk faktörü olarak öne çıkmaktadır. Bu araştırmada yapılan yordayıcılık analizlerine göre travma sonrası bilişler, duygu yönetme becerilerini negatif yönde, olumsuz duygulanımı pozitif yönde ve somatizasyonu pozitif yönde ve anlamlı düzeyde; duygu yönetme becerileri, olumsuz duygulanım ve somatizasyonu negatif yönde ve anlamlı düzeyde; olumsuz duygulanım, somatizasyonu pozitif yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır. Son olarak bu çalışmada yapılan aracılık analizlerine göre, travma sonrası bilişler ve somatizasyon arasında duygu yönetme becerileri ve olumsuz duygulanım değişkenlerinin tam aracı rolü olduğu bulgusu elde edilmiştir. Bu bulguya göre, travma sonrası olumsuz bilişler ve somatizasyon arasında duygu yönetme becerileri ve olumsuz duygulanım sıralı olarak modele girdiğinde, travma sonrası olumsuz bilişlerin somatizasyon üzerindeki istatistiksel yordayıcılığı anlamlılığını kaybetmekte, duygu yönetme becerileri ve olumsuz duygulanım, travma sonrası bilişler ve somatizasyon arasında tam aracı değişkenler olarak belirmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada, travma sonrası olumsuz bilişlerin somatizasyon üzerinde duygu yönetme becerileri ve olumsuz duygulanımın sıralı aracılığı ile dolaylı bir etkisi var iken, doğrudan bir etkisinin ise olmadığı gözlenmektedir.--------------------In this study, it was aimed to investigate the sequential mediating role of emotion management skills and negative affect in the relationship between post-traumatic cognitions and somatization for adults who has at least one or more traumatic experiences. For this purpose, direct, indirect, and total effects of post-traumatic cognition, emotion management skills, and negative affect on somatization level were tested. In this study the data gathered from the total of 494 participants, 397 women, 94 men, and 3 who did not indicate any gender, who met the criteria of having at least one or more traumatic life experiences, by convenience sampling method. Also, the data were gathered in August 2020 by using online forms, on a voluntary basis. Personal Information Form developed by the researcher to obtain personal and demographic information of the participants; to screen participants' trauma experiences The Posttraumatic Diagnostic Scale, which had developed by Foa, Cashman, Jaycox, and Perry (1997) and adapted into Turkish by Işıklı (2006), was used; to examine participants' post-traumatic cognitions, Post Traumatic Cognition Scale, which had developed by Foa et al. (1999) and adapted into Turkish by Yetkiner (2010), was used; to measure the emotion management skills of the participants Emotion Management Skills Scale, which had developed by Çeçen (2002), was used; to measure the negative affection of the participants Positive and Negative Affectivity Scale, which had developed by Watson, Clark and Tellegen (1988) and adapted to Turkish by Gençöz (2000), was used; to determine the somatization level of the participants, the Somatization Scale adapted by the Dülgerler (2010) based on the Somatization Disorder items of the Minnesota Multiphasic Personality Inventory (MMPI) was used. The SPSS 21 statistical package program and SPSS macro were used to analyze obtained data. At the outset, the data were tested for normality and continued working with parametric tests. According to the findings of difference tests, after a traumatic experience, men exhibit higher negative cognitions than women. Also, a low level of income stands out as a risk factor in terms of developing negative cognitions and somatization after a traumatic experience. According to the predictive analysis in this study, post-traumatic negative cognitions predict emotion management skills in a negative direction, negative affect in a positive direction, and somatization in positive and significantly; emotion management skills predict negative affect and somatization in a negative and significantly; negative affect predicts somatization positively and significantly. Finally, according to the mediation analysis, it was found that emotion management skills and negative affect variables had a full sequential mediating role between post-traumatic cognitions and somatization. According to this finding, when emotion management skills and negative affect sequentially enter the relationship between post-traumatic negative cognitions and somatization, the statistical prediction of post-traumatic negative cognitions on somatization loses its significance, emotion management skills and negative affect emerge as mediating variables between post-traumatic cognitions and somatization. Therefore in this study, it is observed that while post-traumatic negative cognitions have an indirect effect on somatization through emotional management skills and negative affect, there is no direct effect on it